لیلا نگارنده
«از نوادگان آرش و کوروش و رهروان شهدای جنگ تحمیلی جز این انتظار نمی‌رفت و با همت جوانان پیج الجزیره را هم می‌بندیم.» این کامنت را یکی از کاربران اینترنت در سایت خبری الف، پای خبری گذاشته که از حمله چند ده هزار کاربر ایرانی فیسبوک به صفحه رسمی پادشاه عربستان خبر می‌دهد. در نتیجه این هجوم سایبری، با ابزار کامنت‌های بعضا استهزاآمیز، شبیه «یا شیخ، اقرا گچ پژ!» و گاه فحش‌آلود و توهین‌آمیز٬ ملک عبدالله بن عبدالعزیز، صفحه رسمی‌اش در فیسبوک را بست اما، ماجرا در فضای مجازی به اینجا ختم نشد.
یک اینویتیشن ساده؛ «وطن یعنی همه آب و همه خاک»
بهانه این اعتراض، نزدیک شدن به روز دهم ادیبهشت، «روز ملی خلیج فارس» بود، همان بهانه‌ای که باعث شده عده زیادی از کاربران ایرانی فیسبوک، در روزهای گذشته، عکس پروفایل و گاه کاور فتوهای فیس‌بوک‌شان را به تصویر خلیج فارس اختصاص بدهند؛ تصویری که مشخصا جزایر تنب بزرگ و کوچک و ابوموسی در آن به دقت معلوم شده است.
بار دیگر تب «خلیج همیشه فارس» در فضای مجازی بالا گرفته، تبی که انگار چندان با جهت‌گیری‌های سیاسی کاری ندارد و مدافعان و مخالفان حکومت را متحد می‌کند. دعوای این بار پس از حضور محمود احمدی‌نژاد در جزیره ابوموسی آغاز شد و به دعواها و مجادله‌های قدیمی شکل تازه ای بخشید. مقامات امارات متحده عربی این حضور را تحریک‌آمیز خواندند و بسیاری از مخالفان قسم‌خورده ایرانی احمدی‌نژاد در استتوس‌هایی در فیسبوک از حضور احمدی‌نژاد با لحن قدرشناسانه‌ای تشکر کردند.
قرار فیس‌بوکی ایرانیان اما، ساعت ۲۳ جمعه شب بوده اما تا عصر روز جمعه حدود ۵ هزار کامنت به صفحه فیسبوک ملک عبدالله با ۳۵ هزار فَن ارسال شده است. منابع غیررسمی، تعداد کامنت‌ها را تا یک میلیون هم تخمین زده‌اند٬ اما به نظر می‌رسد آمار ۶۰ هزار کامنت از سوی برخی دیگر از رسانه‌ها منطقی‌تر باشد. در عین حال صفحه رسمی‌کاخ سفید در فیسبوک هم با بیش از یک میلیون و ۳۴۰ هزار عضو از هجوم این کامنت‌ها مصون نمانده است؛ کامنت‌هایی که از اوباما می‌خواهند حمایت دولت ایالات متحده از امارات متحده عربی را متوقف کند. آن‌طور که تاکنون مشخص شده، این دعوت به درخواست یک کاربر اینترنتی انجام شده اما ناگهان به شکل غیرمنتظره‌ای مورد توجه قرار گرفته شده است.
پتیشن پشت پتیشن؛ دعوا بر سر یک اسم
مناقشات مربوط به نام خلیج فارس و جزایر مربوط به آن، همچنان که در سیاست خارجی ایران بحث‌های تاریخی مفصل پرسابقه‌ای را رقم زده، در فضای مجازی هم تازگی ندارد. سال‌هاست که بحث‌های مربوط به خلیج فارس مطرح است و در فضای مجازی بحث‌های احساسی آن‌چنانی را دامن می‌زند.
“در خیل مبارزان ده‌ها هزارتایی خلیج فارس بسیاری از همین‌خوش‌نشین‌های قهرمان پنهان شده‌اند؛ اسلکتیویست‌هایی که دچار توهم تاثیرگذاری‌اند”
پتیشن‌های بسیاری در تمامی این سال‌ها امضا شده و سابقه تمهیدات تکنولوژیک در فضای مجازی در دفاع از نام خلیج فارس آن‌قدر کهنه و هویدا است که نیازی به یادآوری جز به جز نیست؛ انگار هر ایرانی، لااقل یک بار یکی از این پتیشن‌ها را امضا کرده است. اما این بار بحث به جاهای باریک‌تری کشیده شده؛ قرار است، آن‌طور که در کامنت‌های مختلف آمده، جماعت چند ده هزارتایی مهاجم، صفحات العربیه و الجزیره را هم هدف این دست حملات قرار دهند.
جنگ علیه کسانی که «سوسمارخور» می‌نامند
مدتی است در فضای مجازی و خصوصا صفحه فیسبوک، بحث‌هایی در نقد «روحیه نژادپرستانه ایرانی» شکل گرفته است. مدعیان اعتقاد دارند رفتار ما با همسایگان افغان به عنوان نمونه‌ای از رفتارها و اعتقادات نژادپرستانه ضد انسانی باید مورد مطالعه قرار گیرد. منتشر شدن اخباری از رفتارهای غیرمسئولانه با مهاجران افغان ساکن ایران در شکل انتشار یک عکس از استخری در یکی از شهرهای مذهبی که ورود افغان‌ها را ممنوع کرده یا خبری از منع حضور افغان‌ها در نوشهر در استان مازندران، جای خود را در رسانه‌های خبری باز کرد تا جایی که تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی دست‌اندرکار ساخت گزارش‌هایی از خاطرات رنج‌آلود افغان‌هایی شود که زمانی در ایران سکنی گزیده بودند.
در روزهای گذشته، یک کمپین ضد نژادپرستی علیه افغان‌های ساکن ایران در فیسبوک، بحث‌هایی را در این موارد پیش کشیده است. کامنت‌های استهزا آمیز در صفحه فیسبوک پادشاه عربستان که ناتوانی اعراب از تلفظ حروف «گچپژ» را به سخره گرفته و همچنین انتشار ادبیات ضد عربی در محتوای برخی نوشته‌ها، مورد اعتراض آن بخش دیگر ساکنان فیسبوک که این روزها با شدت و حدت در حال نقد روحیات به زعم خود نژاد پرستانه ایرانی هستند، قرار گرفته است.
یکی از خبرنگاران و برنامه‌سازان تلویزیون بی‌بی‌سی در استتوس خود این‌طور می‌نویسد: «ما یه جامون رو می‌خوایم درست کنیم می‌زنیم یه جا دیگه‌مون رو خراب می‌کنیم! می‌خوایم مثلاً از تمامیت ارضی‌مون دفاع کنیم، به سخیف‌ترین ورطه نژادپرستی می‌افتیم! عرب‌ها به فرض سوسمارخور بودن‌شون برای ما اون‌قدر عجیب‌اند که برای خیلی از اروپایی‌ها کله‌پاچه گوسفند خوردن ما! اما اینجا هیچ‌کس کله‌پاچه خوردن هم‌وطنان من رو مسخره نمی‌کنه. یا این گیر کودکانه‌ای که به نبودن حروف گچپژ در عربی می‌دیم، انگلیسی‌ها هرگز در مورد نبودن th در زبون ما نمی‌دن! من به جای یه عرب باشم می‌گم شما هر وقت فرق س و ص و ث رو با هم فهمیدین، هر وقت فرق ز و ظ و ض رو فهمیدین، هر وقت فرق ت و ط رو فهمیدین، من هم برای شما گچپژ رو تلفظ می‌کنم!»
هر چه رهبر جمهوری اسلامی بگوید
هورا کشیدن سایت‌های خبری محافظه‌کار و نشریاتی چون روزنامه «هفت صبح» از رسانه‌های وابسته به اسفندیار رحیم‌مشایی در دفاع از این حرکت، در حالی انجام می‌شود که سایت فیسبوک در ایران فیلتر و غیرقابل‌دسترس است. با این‌حال در چند روز گذشته، این رسانه‌ها بی ترس و محابا، به این خبر با ادبیاتی تایید کننده و تشویق‌آمیز پرداخته‌اند تا جایی که روزنامه هفت صبح تیتر یک خود را به این «جنگ سایبری» اختصاص داده و مشروحی از اتفاقات مرتبط را در یک گزارش تاییدآمیز و جانب‌دارانه آورده است.
همین جهت‌گیری و جانب‌داری صریح رسانه‌های محافظه‌کار واکنش کاربران را در پی داشته، چنان‌که در کامنتی در سایت خبری الف پای خبر «جوانان ایرانی در فیسبوک گل کاشتند»، می‌خوانیم: «شما چجوری می‌رید فیسبوک ؟ آقا مگه فیلتر نیست؟ مگه فیسبوک بد نیست؟ مگه نگفتن جرمه؟ پس چجوری حرکت جوانان ایرانی در فیسبوک می‌تونه خوب باشه؟ آقا شما به روح اعتقاد دارید؟»
همه اینها در حالی است که در همین چند روز گذشته استفتا از رهبر جمهوری اسلامی درباره استفاده از سایت فیسبوک در همین سایت‌ها و رسانه‌ها منتشر شده است: «باسمه تعالی٬ سلام علیکم و رحمة الله و برکاته٬ به‌طور کلی اگر (استفاده از فیسبوک) مستلزم مفسده (مانند ترویج فساد، نشر اکاذیب و مطالب باطل) بوده و یا خوف ارتکاب گناه باشد و یا موجب تقویت دشمنان اسلام و مسلمین شود، جایز نیست٬ والا مانعى ندارد. موفق و مؤید باشید.»
نکته جالب توجه این است که همین سایت خبری «الف» حکم مذهبی رهبر را به نقل از بخش احکام سایت تبیان این‌طور تفسیر می‌کند: « نکته‌ای که در حکم بالا مشخص است این است که در صورتی که این فعالیت موجب تقویت دشمنان اسلام و مسلمین شود جایز نیست در حالی که ماهیت شبکه‌های مجازی بر پایه جمع‌آوری اطلاعات می‌باشد و هر‌چه استفاده‌کنندگان آن بیشتر باشند و در استفاده از آن محدودیت کمتری برای خویش قائل باشند اطلاعات بیشتری را برای این شبکه‌های اطلاعاتی فراهم می‌کنند و در نتیجه منجر به تقویت دشمنان می‌شود. به نظر می‌آید این حکم نه حرام بودن مطلق فعالیت در این سایت را می‌رساند و نه جایز بودن آن را اثبات می‌کند بلکه به نوعی فی‌مابین است. به هر حال تشخیص مصداق این حکم به عهده‌ی خود شماست.»
به سبک خوش‌نشین‌ها وعافیت‌طلب‌‌ها
شاید برای عده ای از دست‌اندرکاران مطالعات رسانه‌ای و پژوهشگران حوزه اینترنت و جهان مجازی، دعوای خلیج فارس در فیسبوک، یک نمونه عالی و کامل مطالعاتی در باب بحث «اسلکتیویسم» (Slacktivism) باشد. اسلکتیویسم ترکیب «اسلکر» به معنای خوش‌نشین و عافیت‌طلب و اکتیویسم (به معنای کنش‌گری) است. به این معنا که اسلکر برای به دست آوردن احساس رضایت از انجام یک فعالیت اجتماعی، بدون هیچ نتیجه عملی مشغول فعالیت‌هایی می‌شود که جز آن حس رضایت شخصی از انجام دادن کاری، هیچ دست‌آورد یا دست کم نتیجه مهم دیگری در پی ندارد.
امضا کنندگان صرف پتیشن‌های اینترنتی، آنها که مدام در کار کپی پیست استتوس‌ها هستند، کسانی که به انجمن‌های مختلف می‌پیوندند بدون آنکه فعالیت خاصی در آن انجمن انجام دهند، آنها که مدام کارشان اعلام اعتراض‌های کم‌هزینه در شبکه‌های مجازی است، در شمار همین خوش‌نشین‌هایی هستند که ابزارهای ارتباطی مدرن را در جهت رفتارهای کم‌هزینه و عموما بی‌نتیجه که فقط احساس رضایت و توهم تاثیرگذاری از انجام عملی را به شخص منتقل می‌کنند، به کار می‌گیرند. در خیل مبارزان ده‌ها هزارتایی خلیج فارس بسیاری از همین‌خوش‌نشین‌های قهرمان پنهان شده‌اند؛ اسلکتیویست‌هایی که دچار توهم تاثیرگذاری‌اند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر