افزایش قیمت حاملهای انرژی، یکی از بحثبرانگیزترین و شاید نگرانکنندهترین بخشهای طرح تحول اقتصادی، سرانجام رسمیت یافت و اجرایی شد.بنزین، نفت گاز، نفت کوره، گاز مایع، گاز خودرو، نفت سفید، گاز طبیعی و برق از حاملهایی هستند که افزایش قیمت قابل توجهی یافتهاند و واکنشهای گوناگونی را در میان جامعه و در میان کارشناسان اقتصادی برانگیختهاند.
رؤیا کریمی، مدرس دانشگاههای تهران در این زمینه میگوید: «من شوکهام. فکر میکنم باید این اتفاق میافتاد، ولی تأثیرش روی قیمتهای دیگر، روی مخارج زندگی، روی همه چیز، خیلی هراسناک است.»
اگر فکر میکنید باید این اتفاق میافتاد، چرا غافلگیر شدید؟
این میزان افزایش را انتظار نداشتم. یعنی اینکه یکباره، اینقدر افزایش قیمت داشته باشد. در واقع در ایران، قیمت بنزین خیلی پایین بود. به همین دلیل هم بود که ترافیک این وضعیت را داشت. گازوییل از لیتری ۱۶ تومان شده است لیتری ۱۵۰ تومان. این یعنی ۱۰ برابر گرانتر شدن. خب تمام کامیونها برای ترددشان از گازوییل استفاده میکنند و بهنظر من، تأثیر آن روی قیمتهای دیگر و اصلاً روی تمام مخارج زندگی هراسناک است.
شما برای رفتوآمد روزانه به محل کار، از ماشین شخصی استفاده میکنید؟
من الان مدتهاست که بیشتر از وسیلهی نقلیهی عمومی استفاده میکنم تا از وسیلهی نقلیهی شخصیام. برای اینکه ترافیک آنقدر بد و رانندگی به حدی سخت است که آدم فکر میکند بیشتر وقت میگذارم، هزینهی کمتری میپردازم و با تاکسی، اتوبوس و مترو تردد میکنم. به این ترتیب من من که همیشه با ماشین شخصی اینور و آنور میرفتم بیشتر کلاسها را با تاکسی و اتوبوس میروم.
آیا پس از این افزایش قیمت، برنامهای دیگری برای صرفهجویی دارید؟
من همین روش خودم را ادامه میدهم. چون واقعاً وسعام نمیرسد که لیتری ۴۰۰تومان بنزین توی ماشین بریزم. قیمت آزاد آن ۷۰۰ تومان است که اصلاً برایم امکان ندارد.
فکر میکنید بهطور کلی، جامعهی مصرفکننده، چه برخوردی با این برنامه خواهد داشت؟
ما همیشه عادت کردهایم خودمان را با مسائل و سختی خود تطبیق بدهیم. فکر میکنم همین من که الان اینقدر از این قیمتها و از سه و چهار برابر شدن قیمت بنزین شوکه شدهام، بعد بهمرور خودم را با آنها تطبیق میدهم. من نگران آنهایی هستم که این افزایش قیمت، تأثیر خیلی زیادی روی زندگیشان میگذارد.
من همهاش فکر میکنم که مردم چطوری میخواهند زندگی کنند. برای اینکه الان بهاندازهی کافی، مخارج بالا هست و تأمین زندگی خیلی متوسط، بهشدت سخت است. حال اگر بخواهد این قیمتها افزایش پیدا کند، مردم چطوری میتوانند زندگی کنند؟
از آقای قربانی، صاحب یک فروشگاه در تهران میپرسم که آیا میزان افزایش قیمتها، مطابق انتظار او بوده است؟
نه اصلاً تا این میزان انتظار آن نمیرفت. بنزین از ۴۰۰ تومان شده ۷۰۰ تومان. این افزایش خیلی زیاد است و مردم تقریباً همه شوکه شدهاند. امروز شنیدم که کرایهی تاکسیها حتی در مسیرهای خیلی کوتاه که ۲۰۰ تومان میگرفتند، شده است ۳۰۰ تومان. ۵۰درصد روی کرایههایشان گذاشتهاند.
ولی تاکسیها که سهمیهی خودشان را دارند.
خیلی از مردم هستند که با وسیلهی شخصیشان مسافرکشی میکنند و خیلی از آژانسها هستند که سهمیهی بنزینشان کفاف نمیدهد. حتی تاکسیها هم گلهمندند که سهمیهای که به آنها میدهند، کفاف فعالیتشان را نمیدهد. به همین جهت، با قیمت جدید محاسبه میکنند. چون آنها معتقدند که بعد مکانیکها، لوازم یدکیفروشها و ... هم قیمتهایشان افزایش پیدا میکنند، بنابراین پیشدستی میکنند و قیمتهایشان را افزایش میدهند.
انتظار چه پیامدهای دیگری را در پی این افزایش قیمت دارید؟
مسلماً تورم ایجاد میشود. من هم روی نرخ کالایم میکشم. تولیدکنندهها هم همینطور. خدمات گرانتر میشود و بالاخره بهانهای برای ایجاد تورم است. البته دیشب رییسجمهور در صحبتهای خود میگفتند که هیچ تأثیری ندارد و هیچ تغییری ایجاد نمیشود، ولی این بهنظر من درست نیست. تا همین امروز ظهر میتوانیم تأثیر آن را در بازار ببینیم.
در مجموع فکر نمیکنید که مجبور به استفادهی کمتر از ماشینهای شخصی بشوید؟
مسلماً برای کارهای غیر ضروری ماشین کمتر استفاده میکنیم، ولی با توجه به اینکه حمل و نقل عمومی در ایران، هنوز وسعت نگرفته و نمیتواند تمام مسیرها را پوشش بدهد، بههرجهت اجبار است. در بعضی از مسیرها و در بعضی از کارها، اجبار هست که از ماشین شخصی استفاده کنیم.
یعنی این برنامه، منجر به یک صرفهجویی عمومی در جامعه نخواهد شد؟
نه؛ من میبینم که هیچکس فعلاً تصمیم ندارد با صرفهجویی جبران کند. اغلب کسبه و افرادی را که من میبینم، با افزایش قیمتشان…
ولی همهی مردم تولیدکننده یا فروشنده نیستند.
بله؛ متأسفانه این فشاری است که به قشر کارمند و کارگر میآید که امیدوارم تدبیری هم برای آنها بیاندیشند.
بخشی از حمل و نقل عمومی در تهران را تاکسیها، تاکسیهای تلفنی و یا آنطور که میگویند، آژانسها انجام میدهند. با یکی از این آژانسها در مرکز تهران تماس میگیرم. فردی که گوشی را برمیدارد اینگونه توضیح میدهد:
من به عنوان کسی که در این کار هستم، نظرم این است که خیلی برنامهی مفتضحی است. کما اینکه امروز ما همه راکد ماندیم. مسافرها میترسند زنگ بزنند، میگویند: نکند گران شده باشد. ما هم ماندهایم بلاتکلیف که با این ۲۰۰ لیتر بنزینی که به ما میدهند، بعد باید لیتری ۴۰۰ تومان بزنیم، تکلیفمان چیست. مسئلهی بنزین تنها هم نیست. همین لاستیک از دیروز تا امروز، ۲۰هزار تومان گرانتر شده است.
در ارتباط با افزایش قیمت سوخت؟
بله؛ قطعات هم به مرور همینطور. این آقایان که مینشینند و میگویند بنزین ربطی به کار آژانس و تاکسی ندارد، خیلی هم ربط دارد. ربطش هم این است که مثلاً من بنزین را لیتری ۱۰۰ تومان میزنم و میخواهم ۲۰ لیتر مصرف کنم. به این ترتیب میشود دوهزار تومان. الان باید هفت لیترش را ۱۰۰ تومانی بزنم، ۱۲، ۱۳ یا ۱۵ لیتر هم ۴۰۰ تومانی بزنم.
شاید به نظر این آقایان، این رقم، رقم زیاد بالایی نباشد. بله؛ ولی در کل مجموعه خود را نشان میدهد. مثلاً من دیشب روغن ماشینام را عوض کردم. همیشه ۱۷ تا ۱۸هزار تومان میدادم. خدا شاهد است که ۲۰هزار تومان از من گرفت. پرسیدم: چه خبر شده؟ چیزی شده؟ گفت: این سری که روغن آوردهایم، افزایش قیمت داشته است. هنوز اعلام نکرده بودند، اما روغنهایی که به تعویض روغنیها داده بودند، افزایش قیمت پیدا کرده بود.
شما حساب کنید که روی قطعات خودرو، از یک پیچ کوچک گرفته تا تعمیر موتور و گیربکس و دفرنسیال تا لاستیک، لوازم برقی و… تأثیر گذاشته است. از چهار، پنج روز جلوتر شروع شده و تا آخر ماه هم ادامه دارد.
شما به جز بنزین از گاز هم استفاده میکنید؟
بله ما دوگانهسوز هستیم. مثلاً ۲۰۰ لیتر به ما میدهند، امروز ساعت پنج صبح به جایگاه گاز رفتهایم. چون باید آن موقع برویم، توی صف بایستیم که تا هفت صبح نوبتمان بشود و بیاییم به یک لقمه نان درآوردن هم برسیم.
رفتیم در صف گاز سیانجی ایستادیم. اگر قبلاً مترمکعبی گاز را به ما ۴۰ تومان میدادند، الان شده ۳۰۰ تومان. یعنی من ۱۲ کیلو گاز میزدم که میشد ۴۸۰ تومان و ۵۰۰ تومان میدادم و از جایگاه بیرون میآمدم. امروز صبح، برای همان مقدار گاز، من ۳۶۰۰ تومان پول دادم. گاز هم از همین امروز صبح گران شد. یعنی برابر شد با قیمت بنزین.
مصرف شما در ماه، بهطور کلی، چقدر است؟
اگر بخواهم جوابگوی مسافر باشم، مصرف من ۶۰۰ لیتر است. تازه مصرف پراید ۱۰۰ به هفت است. ما روزی ۲۴۰ تا ۲۵۰ کیلومتر راه میرویم. چون مردم برای راه نزدیک که آژانس نمیگیرند. اگر اینطوری باشد، میآیند توی خیابان و با تاکسی یا اتوبوس میروند. راههای ما همه کلنگی، یعنی راههای دور است. مصرف پژو، پیکان و ... روزی ۳۰ لیتر، ماهی ۹۰۰ لیتر است. آن بدبختها زمانی که ۳۰۰ لیتر سهمیهشان بود، خود را تا پانزدهم ماه میرساندند و از پانزدهم بنزین آزاد، لیتری ۴۰۰ تومان میزدند.
شما در پیوند با اتحادیهای نیستید که یک برنامهی عمومی برای مواجهه با این مشکلاتی که پیش رو دارید، به شما بدهد؟
در اتحادیه، یک مشت از آژانسهای گردن کلفت جمع شدهاند. آنها از خدایشان است که بنزین اینجور بشود و کرایهها بالا برود. چرا که درصد کمیسیونهای خودشان بالا میرود.
یعنی اگر من الان مثلاً ۴۰ یا ۵۰ هزار تومان کار میکنم و روزی ۱۰هزار تومان (۲۰درصد) کمیسیون میدهم، اگر مثلاً هزار تومان در هر مسیری اضافه کنم، روزی ۱۲ تومان میشود، دو تومان به نفع این آقا میشود. او چهکاری میخواهد برای من انجام بدهد؟!
مشکلات جدی در آینده
بسیاری از کارشناسان، بهویژه فعالان اقتصادی تراز اول کشور، بهطور کلی با آزادسازی قیمتها موافقت و در نهایت، انتقاداتی بر جزییات یا نحوهی اجرای آن داشتند.
با دکتر پدرام سلطانی، عضو هیئتهای نمایندگی اتاقهای بازرگانی صنایع و معادن تهران و ایران در این زمینه گفتوگو کردهام.
دکتر پدرام سلطانی: البته گمانهزنیها حاکی از این بود که قیمت بنزین به این سطوح خواهد رسید. حتی بالاتر از این هم گمانهزنی میشد. لذا از دیدگاه من این قیمت خیلی دور از انتظار نیست. بخصوص اگر بخواهید قیمت متوازن بنزین را در نظر بگیرید، با توجه به اینکه آن را سه نرخی کردهاند، حال با در نظر گرفتن میزانی که در کارتهای شهروندان موجود است و سهمیهای که داده شده، باز کموبیش با رقمی که سابق بر این بوده، تفاوت شاید کمتر از نرخ ۷۰۰ تومان باشد که حالا بهچشم میخورد.
چون تا پیش از این، تقریباً حدود ۲۰درصد و این اواخر شاید قریب به ۳۰درصد مصرف بنزین، به جهت عدم کفایت آن میزان سهمیهی ۱۰۰ تومانی، از لیتری ۴۰۰ تومانی بود. بنابراین با در نظر گرفتن ۳۰درصد ۴۰۰ تومان و ۷۰درصد ۱۰۰ تومان، قیمت بنزین حدود ۲۰۰ تومان نرخ متوازن آن بوده است. الان با توجه به سهمیههایی که در نظر گرفتهاند، این نرخ متوازن به حدود عدد ۴۰۰ تا ۴۵۰ تومان افزایش پیدا میکند. یعنی حدود ۱۰۰درصد افزایش دارد.
گذشته از مسئلهی بنزین، برای گاز و گازوییل و موارد دیگر چه اتفاقی افتاده است؟ برخی از خودروها هم بهقول خودشان دوگانهسوز هستند و تا آنجایی که ما مطلع شدیم، از این موارد هم شکایت دارند. ولی در اصل، این موارد بیشتر به صنعت مربوط میشوند. در مورد قیمت اینها، چه نظری دارید؟
تعبیر من این است که افزایش قیمت در زمینهی بنزین، در مقایسه با گاز و گازوییل، افزایش قیمت معتدلتری است. البته من از نرخ دیگر حاملهای انرژی تا این لحظه، هنوز اطلاعی حاصل نکردهام. از صبح جلسه بودهام و شاید بیاطلاع هستم. آنها را هم اگر بخواهیم در نظر بگیریم و مقایسه کنیم، جمعبندی من این است که نسبت افزایش در بنزین، شاید متعادلتر و معتدلتر از بقیهی حاملهای انرژی باشد.
یعنی این، عکس انتظاری بود که فعالان بخش خصوصی و تعداد زیادی از کارشناسان اقتصادی از دولت داشتند. یعنی انتظار میرفت که حاملهای انرژی مورد مصرف در حوزهی تولید و صنعت، افزایش کمتری داشته باشند تا در حوزهی مصرف عمومی مانند بنزین.
لذا پیشبینی من این است که در چندماه آینده، صنعت با افزایش قیمت شدیدی مواجه خواهد شد. چون هنوز سازوکارهای جبرانی صنعت اجرایی نشده که بشود نمود آن را در مقیاس کمی و عدد و رقم ارزیابی کرد. اگر بهصورت جدی این اثرات جبران نشود، امکان دارد واقعاً مشکلات جدیای را متوجه صنعت و تولید کشور بکند.
از نظر شما راههایی برای جبران وجود دارد برای اینکه این تأثیرات را تعدیل کند؟
مکانیسم اجرایی راههایی که از پیش به ظاهر برای توزیع درآمدهای حاصل از افزایش قیمتها در حوزهی شهروندی، صنعت و دولت تدارک دیده بودند و نحوهی تخصیص آنها به صنایع مختلف، مهم است.
اگر این کار هوشمندانه، درست و بهدور از تبعیض، تبعیضی که منشاء اقتصادی ندارد، عملی شود، شاید تاحدی این مشکلات را جبران کند. گرچه جبران کامل، به نوعی که مشکل و آسیبی را متوجه صنعت نکند، نخواهد بود و قطعاً فشارهایی وجود خواهد داشت، اما میشود با یک مکانیسم صحیح، این فشارها را کمتر کرد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر