متاسفانه خبر باز هم کوتاه بود. بدون هیچ احساسی. همانطور که خبر دادند سلینجر مرد. و همانطور که خبر مرگ مارکز را خواهند داد .
“ژوزه ساراماگو، نویسنده پرتغالی، برنده جایزه نوبل، در ۸۷ سالگی درگذشت.
آقای ساراماگو که در سال ۱۹۹۸ برنده نوبل ادبیات شده بود، بیش از هر چیز با رمان کوری، نوشته سال ۱۹۹۵، شهرت داشت.
رمان کوری حکایت کشوری است که همه مردمش مبتلا به کوری می شوند.
ژوزه ساراماگو از حدود دهه پنجاه سالگی به تدریج به شهرت رسید.
و …”
از آنجایی که آشنایی ما ایرانی ها با این دسته از نویسندگان بعد از بردن جایزه نوبل اتفاق می افتد، پس از آنکه جایزه را برد و همه مجله ها و روزنامه ها شروع به ترجمه مقالات خارجی در باره او کردند، تب ساراماگو در ایران بالا گرفت. اولین نکته جالب برای من عضویت اش بود در حزب کمونیست. آن موقع ها البته خیلی جوان تر بودم و عقاید چپم حسابی غلیظ بود، فکر میکردم از دل لنین و کاسترو دموکراسی بیرون می آید و استالین هم حاصل یک اشتباه تاریخی ست.
برایم خیلی شگفت انگیز بود که در این عصر حکومت بورژوازی، نویسنده ای با سابقه عضویت در حزب کمونیست پرتغال برنده نوبل شده. البته قبلا هم خیلی نویسنده های چپ این جایزه را برده بودند. اما کمونیستِ به این غلیظی برایم جالب بود.
ولی بعد از خواندن کوری خیلی چیزها برایم تغییر کرد. توقعی که داشتم شاید حداقل جوابیه ای بود برای قلعه حیوانات. اما حاصل کتابی بود شانه به شانه صد سال تنهایی. دنیایی محسور کننده که انگار نه انگار از نویسنده ای به این حد سیاسی به وجود آمده. و بی شک یکی از راه های ماندگاری او نیز همین است. “عقاید سیاسی خود را پنهان کن”. هر چند که خودش در گفت گو با لوموند گفته:
همیشه تمایلات سیاسی در رمانهایم داشتهام ….
من این تمایلات سیاسی را نه اینکه نبینم، ولی حسی که به من منتقل می شود بیشتر نگاهی است اجتماعی. دیدی فراتر از بازی ها و مرام های سیاسی. نوعی جهان شمولی خاص. که البته این هم از نکات جالب سبک ساراماگو است. بر خلاف بیشتر رئالیسم جادویی نویس های بزرگ مانند مارکز و بورخس.
کمتر کسی حداقل در ایران است که کتابخوان گاه به گاهی حتا باشد و کوری را نخوانده باشد یا ساراماگو را نشناسد. پیرمردی که انگار تمامی تجربیات زندگی ۳۰ ساله ما ایرانی ها را از سر گذرانده است.
تجربه زندگی در سرزمینی که همه کور شده اند. کور آن هم از نوع سفید، نه سیاه. گویا همه دچار توهمی شده اند که راه فراری ندارد. انگار چیزی فراتر از قدرت ذهنی آنها راه بینائییشان – درکشان را بسته ست. حالا اگر نویسنده انتقاد از دموکراسی داشته یا هر چیز دیگری، من در کتابش جامعه ای را می ببینم آغشته از دروغ و توهم.
جوری که دیگر هیچ کس قادر نیست حقیقت را ببیند. همه آنچنان مسخ شده اند که فقط ساندیس را میبینند و دروغ را. به سادگی فریب میخورند و واقعیات را با حرف های پر از فریب عوض میکنند. از این دید برای من ساراماگو قابل ارزش است. زیرا مرا در تفکرات بومی و قومی خودش فرو نمیبرد. و به من اجازه میدهد آدم های کتابش را در زندگی روزمره خودم پیدا کنم. کاری که انجام دادنش در کارهای خیلی از نویسندگان بزرگ دنیا برای ما شرقی های دیکتاتور زده بسیار سخت است.
به هر حال ساراماگو هم رفت. با رفتنش البته ادبیات از بین نخواهد رفت، حتا شاید کسی از او توقع خلق شاهکاری دیگر را هم نداشت. او خودش را پیش از این ثبت کرده بود. و حالا باز ما می مانیم با انتظار شنیدن خبر مرگ یکی دیگر از خاطرات جوانیمان.
در آخر دلم نمی آید این نقل قول از او را نیاورم که: هرچه پیرتر می شویم، آزادتریم و هرچه آزادتر می شویم، تندروتریم
© 2010, آزادی بیان. All rights reserved.
مطالب مرتبط
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر