Iran offered Tuesday to resume nuclear talks with the United States and other world powers next week after pushing for a shift of venue to Turkey to give Tehran an ally on the sidelines.
It was not immediately clear, however, whether the negotiations could be restarted as quickly as next Monday — under the Iranian proposal carried by the semiofficial Mehr news agency. Iran also has sent mixed signals in the past over willingness to discuss Western demands to curb its nuclear ambitions, including sending counter-proposals and using delaying tactics that effectively brought talks to an impasse.
After the Iranian announcement, Turkish Prime Minister Recep Tayyip Erdogan said no firm date has been set for the talks, Turkey’s state-run Anatolia news agency reported.
In Paris, French Foreign Ministry spokesman Bernard Valero said there was “no confirmation” through official channels about the time or place to resume talks. But the proposal attributed to Foreign Minister Manouchehr Mottaki shows Iran’s apparent eagerness to reopen dialogue over its nuclear ambitions after facing tighter international economic sanctions. It also displays the growing diplomatic aspirations of NATO-member Turkey as a bridge between the West and Islamic world. Turkey is a longtime Western ally, but its Islamic-oriented leadership has been gradually shifting its priorities toward boosting ties with Iran and other Muslim nations.
Talks with the six nations — the United States, Russia, China, Britain, France and Germany — collapsed last year after Iran balked at a U.N.-drafted plan to send most of its enriched uranium abroad in exchange for reactor-ready fuel for its lone power reactor and a separate facility to make isotopes for cancer treatment.
Although Iran has opened the door to restart talks, it has not given any indication of backing off Western demands to halt enriching uranium — which can be used to make fuel for power plants as well as material for warheads.
U.S. Sen. John Kerry on Tuesday said Iran should engage in a more “responsible dialogue” with the West, saying that with the Democrats’ loss to resurgent Republicans in the midterm elections, the U.S. House may not be as lenient toward Iran.
The House “perhaps will not be ready to provide Iran with the opportunities that this government has been ready to provide,” Kerry told a small group of journalists during a visit to Turkey.
The Mehr agency quoted Mottaki as saying talks were “expected” to start Monday. Mottaki had earlier suggested Turkey as the venue. Mottaki said both Iran and the West should show “flexibility” for setting date and place of the talks. “Then it will not be hard to set them,” he was quoted as saying. He also urged the six nations to soften their stance toward Iran. “In the past, we witnessed confrontation instead of a constructive” approach, he was quoted as saying.
The French Foreign Ministry spokesman Valero said there is still no official response from Iran.
“For us, it’s very simple on Iran. We are still waiting for a concrete response from Iranian authorities to our proposals made to them — about where, when and about what. We are still waiting for that,” he said.
“We don’t have any indications” about a Nov. 15 date in Turkey, he added.
source: AP
Iran sharply criticized the head of the U.N. nuclear watchdog on Monday and rejected accusations Tehran is not cooperating enough with inspectors trying to verify whether it is seeking atomic weapons.
Yukiya Amano, director-general of the International Atomic Energy Agency in Vienna, told the U.N. General Assembly that “Iran has not provided the necessary cooperation to permit the agency to confirm that all nuclear material in Iran is in peaceful activities.” Amano is in New York to present the IAEA’s annual report on its global activities to the 192-nation assembly.
The IAEA chief’s remarks provoked an angry response from the Iranian delegation, with Tehran’s Deputy U.N. Ambassador Eshagh al-Habib telling the assembly they were “incorrect and misleading.” He said the fact the IAEA has reported “so much details about Iran’s peaceful nuclear activities proves that the agency has the full access to all nuclear materials in the Islamic Republic of Iran.”
Iran’s relations with the IAEA have become more tense since Amano took office late last year. He has adopted a blunter approach than his predecessor Mohamed ElBaradei, including stating in a report that intelligence indicates Iran has sought to develop a nuclear-tipped missile. The United States, European Union and their allies suspect Iran may be secretly amassing the capability to produce nuclear weapons under cover of a civilian atomic energy program. Tehran insists its nuclear ambitions are limited to the peaceful generation of electricity.
The Iranian envoy implied the IAEA’s reports were being influenced by countries that Tehran says are unfairly accusing it of developing weapons. “It seems that the recent reports of the agency have been prepared under pressure from the outside,” al-Habib said.
He repeated that Tehran was “determined to exercise the inalienable right to nuclear technology for peaceful purposes and to build on their own scientific advances … including (the nuclear) fuel cycle.”
The Iranian delegate reiterated that Tehran was interested in meeting with five permanent U.N. Security Council members – Britain, China, France, Russia and the United States – and Germany in the near future.
Turkey’s President Abdullah Gul said on Monday he expected his country to host talks between Iran and the six major powers “sometime soon.”
The six powers have offered Iran economic and political incentives in exchange for a suspension of uranium enrichment but Tehran refuses to stop the program.
The Iranians have been hit with four rounds of U.N. sanctions for continuing the program in defiance of Security Council demands for a halt.
Israeli Prime Minister Benjamin Netanyahu, speaking to a U.S. Jewish conference in New Orleans on Monday, called on the West to convince Iran of a willingness to take military action to prevent it from producing atomic weapons, saying sanctions had failed to curb Tehran’s nuclear program.
source: Reuters
حمید دباشی منتقد سیاسی و استاد دانشگاه کلمبیای نیویورک، جامعهشناس و متخصص در زمینه فرهنگ و پژوهشهای اسلامی و در حال حاضر به عنوان یکی از نظریهپردازان برجسته جنبش سبز در خارج از ایران شناخته میشود. تهران ریویو در تجزیه و تحلیل جنبش سبز، با وی به گفتگو نشسته است.
رهبریت جنبش سبز کاملا در دست مذهبیان است. آیا شما به عنوان یک روشنفکر سکولار با این مساله مشکلی ندارید؟ از تکرار تجربه انقلاب نمیهراسید؟ اگر این نگرانی وجود دارد، چه پیشنهاد و راهکاری برای آن دارید؟
چون ماهیت این جنبش پدیده جدیدی در فرهنگ سیاسی ماست نوع رهبری آن هم متفاوت است و به این دلیل من با این فرض که «رهبریت جنبش سبز کاملأ در دست مذهبیان است» موافق نیستم که با آن مشکلی داشته و یا نداشته باشم. در این مرحله از جنبش کسانی مثل خانمها شیرین عبادی، شادی صدر و یا مهرانگیز کار هم نقش بنیادی دارند و به عنوان بخشی از جنبش زنان نقشی کلیدی در جنبش آزادیخواهی مردم ما ایفا میکنند. به دلیل ماهیت جهانی شده وسائل ارتباطات جمعی و نیز ابعاد برونمرزی جنبش سبز، خارج از ایران بودن این خانمها هم فرقی در اصل قضیه نمیکند و اتفاقا آزادی عمل آنها را بیشتر میکند. در میان رهبران جنبش زنان هم من نقش متفکر برجستهای مثل خانم نوشین احمدی خراسانی را که در ایران زندگی میکند بسیار اساسی و راهگشا میدانم. همین اصل در مورد جنبش دانشجویان و نقش مثلا آقای مجید توکلی و جنبش کارگران و نقش آقای منصور اصانلو صادق است. زندانی بودن آقایان توکلی و اصانلو هم فرقی در قضیه نمیکند. نلسون ماندلا هم از زندان نقش رهبری آزادیخواهی مردم آفریقای جنوبی را داشت و همین نقش را هم امروز مروان البرغوثی در جنبش آزادیبخش فلسطین در زندانهای اسرائیل بازی میکند. این البته به آن معنی نیست که ما نقش حیاتی آقایان موسوی و یا کروبی و یا خانم رهنورد را نادیده بگیریم؛ بلکه به آن معنی است که زاویه دید ما باید بیشتر متوجه ماهیت درونی این جنبش باشد تا متوجه “رهبریت” جنبش به آن معنایی شویم که آقای خمینی در مرحلهای رهبر انقلاب “اسلامی” شده ۵۷ بود. به همین دلایل هم من “از تکرار تجربه انقلاب” نمیهراسم، چرا که همان طوری که بارها گفته و نوشتهام من اصولا این جنبش فعلی را انقلابی برانداز نمیدانم که از تکرار تجربه انقلاب ۵۷ بترسم. جنبش سبز، جنبشی است جهت اعاده فرهنگ جهانشهری ما که به زور چوب و چماق و چاقو و انقلابهای فرهنگی و تصفیههای دانشگاهی و اعدامهای دستهجمعی، “اسلامی” شد و به یک جمهوری ناقصالخلقه اسلامی منجر شد. در بطن اعاده آن فرهنگ جهانشهری هم ما به دنبال درک بنیانی مدرنیتهای اجتماعی و تضمین حقوق بلا فصل شهروندی خودمان هستیم. ادامه یا فروپاشی درونی جمهوری اسلامی در حقانیت و ادامه این جنبش علیالسویه است.
جمهوری اسلامی دشمنانی را برای خودش خلق کرده که عین خود اوست. من شک ندارم که هر گاه یکی از این نیروهای “اپوزیسیون” فردا در ایران به قدرت برسد عین همین جمهوری اسلامی عمل خواهد کرد و چه بسا بدتر و سر سوزنی بویی از تلرانس در آنها سراغ نمیتوان گرفت
آیا جامعه کنونی ایران از نظر فرهنگی پذیرای دموکراسی و تلرانس هست و یا هر تحولی خطر شکلگیری یک دیکتاتوری جدید را در خود دارد؟
این سوال بسیار مهم و ظریفی است. واب من تا جایی که به ظرفیت اجتماعی ما باز میگردد، مثبت است. بله جامعه کنونی ایران از نظر فرهنگی پذیرای دموکراسی ومدارای سیاسی هست. ولی این ظرفیت هنوز بالقوه است و نه بالفعل. چرا که ما هرگز تجربه تاریخی و مدنی و نهادینه شده دموکراسی را نداشتهایم. ولی از قوه به فعل آمدن این ظرفیت با موانع عدیده بیشتر به نظر من روانی مواجه است. این موانع را ما هم در داخل ایران میبینیم و هم در میان ایرانیان مقیم خارج از ایران که همانطوری که گفتم نقش حیاتی در این جنبش دارند. لب لباب این موانع، ذهن استبداد زده ماست که از زمین و زمان برای خودش دشمن میتراشد. ماهیت این دشمنتراشی که امروز بیش از همیشه نهادینه جمهوری اسلامی است و اخیرا اصلا فوج فوج سرباز ایدئولوژیک به اطراف کشور میفرستند برای درس “دشمنشناسی” که در واقع درس “دشمنتراشی” است. ولی همین اصل در میان ایرانیان خارج از ایران هم صادق است و در نتیجه هیچ فرقی بین پروندهسازی برخی نیروهای به اصطلاح خودشان “اپوزیسیون” برای کسانی که آنها را دشمن خود میانگارند و پروندهسازیهای معمول در جمهوری اسلامی نیست. این یک دور تسلسل و باطل است که همیشه خودش، خودش را تکرار میکند. یعنی جمهوری اسلامی دشمنانی را برای خودش خلق کرده که عین خود اوست. من سر سوزنی شک ندارم که هر گاه یکی از این نیروهای “اپوزیسیون” فردا در ایران به قدرت برسد عین همین جمهوری اسلامی عمل خواهد کرد و چه بسا بدتر و سر سوزنی بویی از تلرانس در آنها سراغ نمیتوان گرفت. ولی معنی این حرف هم این نیست که بنا بر این فرهنگ سیاسی ما ذاتا مبتلا به نفرینی ابدی است. چنین نیست. شما ببینید که اغلب قریب به اتفاق جوانهای زیر چهل سال ما (که اکثریت جامه ما از آنهاست) سر سوزنی تحمل برای عربدهکشیهای فکری و چاقوکشیهای خیابانی جمهوری اسلامی و یا دشمنان قسم خوردهاش ندارند و به صورتی حتی غریزی از آنها گریزانند. ماهیت جنبش سبز خوشبختانه ماهیتی خشونتگریز است. و ذات خشونتگریز این جنبش متفکرین و فعالین خشونتگریز خودش را خلق کرده و میکند. شما ببیند که ملت ما تجربه تلخ و دردناکی را پشت سر گذاشته که طی آن یک گروه اسلامگرای افراطی، گروههای سیاسی دیگر را سرکوب و قلع و قمع کرد و با وقاحت و خشونت به قدرت رسید. ما در نتیحه نمیدانیم که اگر به جای این گروه سیاسی قلدر چاقوکش گروههای سیاسی دیگری به قدرت میرسید چگونه عمل میکرد؛ ولی همین امروز ما شاهد عملکرد همان گروههای مظلوم سیاسی هستیم و میبینیم که در خارج از ایران (از عراق گرفته تا پاریس) چگونه عمل میکنند. در عملکرد و گفتار و پندار سیاسی و عقیدتی همین گروهها ما امروز شاهد فاشیستیترین و وقیحانهترین افکار و اعمال هستیم که از هیچ گونه افترا و دروغ و حقهبازی و پروندهسازی و قلب واقعیت (که عینا شبیه پروندهسازیها و قلب واقعیات مالوف رهبران جمهوری اسلامی است) ابا ندارند. ولی اگر نه در میان رهبران این گروهها بطور قطع در میان افراد عادی آنها ما امروز شاهد دگردیسی عقیدتی و عملی به سوی اجتناب از خشونت و اصرار هر چه بیشتر به احقاق حقوق مدنی خودمان هستیم. در نتیجه من ذات فرهنگ جهانشهری خودمان را به طور قطع شایسته و توانای بدیهیات دموکراسی و تلرانس میدانم ولی در میان ما هنوز زخمهای عمیقی هست که تا چرک مزمن آنها بیرون نیاید ما به فضیلت و لیاقت دمکراسی نخواهیم رسید.
نقش سیاسی مذهب در یک ایران دمکراتیک چه خواهد بود؟
مذهب به عنوان یک نهاد اجتماعی (روحانیون) و یا سیستم عقیدتی (اسلام، مسیحیت و غیره) در هیچ جامعه دموکراتیکی نمیتواند و نباید نقشی اساسی و تعریف کننده داشته باشد. ولی مردمی که به عنوان شهروندان یک جمهوری دموکراتیک خودشان را به هر نحوی از انحاء “مذهبی” (مسلمان اعم از سنی و یا شیعه و یا کلیمی و یا زرتشتی و یا بهایی و غیره) میدانند طبیعی است که از حقوق کامل شهروندی برخوردارند که از جمله این حقوق، تشکل احزاب و نشر آزاد مبتنی بر عقائد خودشان است. من بر خلاف برخی از این روشنفکران دینی و اصلاحگرای محصول جمهوری استبداد زده اسلامی، جامعه ایرانی را “ذاتا” مذهبی نمیدانم و اصولا هیچ جامعهای را ذاتا سکولار و یا هیچ چیز دیگری هم نمیدانم. هیچ جامعه زنده و بیداری “ذاتا” هیچ چیز نیست جز برآیند گذرای نیروهای متشکله و متغیر آن. من اصل را برای آینده دموکراتیک ما اصلا بر اساس این تصورات کلان (حتی ادعای خودم دائر بر ماهیت جهانشهری فرهنگ سیاسی خودمان) نمیدانم. اصل در یک جامعه و نظام دموکراتیک، حقوق بلا فصل “شهروندی” است و خردی جمعی که از قبل اعمال آن حقوق حاصل میشود. در شکلگیری تدریجی و دموکراتیک آن خرد جمعی من شکی ندارم که اعتقادات مذهبی (اعم از اسلامی و یا غیر اسلامی) نقشی بازی خواهد کرد؛ ولی کل آن خرد جمعی هرگز قابل نقصان و کاهش به هیچ مذهب واحدی هم نیست و در نتیجه یک جمهوری دموکراتیک و نهادهای دموکراتیک برخاسته از آن خرد جمعی هم نه معارضهای با مذهب و یا سکولاریسم خواهد داشت و نه در اختیار اربابان متعصب نحل و فرق مذهبی و یا سکولار خواهد بود. این قرائت از یک جامعه دموکراتیک را من برخاسته و مستتر در فرهنگ جهانشهری خودمان میدانم.
مذهب به عنوان یک نهاد اجتماعی و یا سیستم عقیدتی در هیچ جامعه دموکراتیکی نمیتواند و نباید نقشی اساسی و تعریف کننده داشته باشد. ولی مردمی که به عنوان شهروندان یک جمهوری دموکراتیک خودشان را به هر نحوی از انحاء “مذهبی” (مسلمان اعم از سنی و یا شیعه و یا کلیمی و یا زرتشتی و یا بهایی و غیره) میدانند طبیعی است که از حقوق کامل شهروندی برخوردارند
جنبش سبز در سال گذاشته در غرب و در رسانههای غربی بسیار حاضر و پر تکاپو بوده است؛ در حالی که شاید برای جمهوری اسلامی حفظ چهره در میان مسلمانان جهان بسیار حائز اهمیتتر باشد. این غفلت جنبش سبز از برقراری ارتباط با جهان اسلام و نگاه و تاکید بر غرب آیا خود یک نوع غربزدگی نیست؟ به نظر شما چگونه جنبش سبز بهتر و بیشتر با مسلمانان میتواند ارتباط برقرار کند؟
من البته با کل این مقوله “غربزدگی” مخالفم. ما نه “غربزده” هستیم و نه به قول آن قائل نژاد پرستش “عربزده.” فرهنگ ما فرهنگی جهانشهری است که در متن دنیایی تاریخ ما در چهار راه حوادثی که از غرب و شرق و شمال و جنوبش نشات گرفته شکل گرفته و همچنان در حال شکلگیری است. ولی اصل حرف شما را که بیشتر فعالین جنبش سبز متوجه جلب توجه آمریکاییان شمالی و اروپاییان غربی بودهاند را میفهمم. ولی این امر به این معنی نیست که ما بقیه جهان را (از آمریکای جنوبی بگیرید تا جهان عرب و آسیا) نادیده گرفتهایم. من همین هفته پیش در مکزیک در کنفرانسی که برجستهترین متفکرین و هنرمندان آمریکای جنوبی هم در آن شرکت داشتند، درباره کارهای اخیر “مانا نیستانی” (از جمله کارهای هنری دیگر در ارتباط با جنبشهای اجتماعی) صحبت کردم. هفته دیگر هم من عازم قاهره هستم برای شرکت در سخنرانیهایی مشابه. این را فقط محض مثال عرض میکنم. شبکه “الجزیره” هم که در بین کشورای عرب و مردم مسلمان بسیار با نفوذ است خیلی از نزدیک مسائل جاری ایران را دنبال میکند. اصولا ماهیت جهانی شده وسائل ارتباط جمعی این شکاف مفروض بین شرق و غرب را به کلی از بین برده است. ولی باز هم من معتقدم اصل حرف و نقد شما همچنان به قوه خودش باقی است و واقعیتی که شما به آن اشاره میکنید ناشی از نوعی استعمار زدگی ذهنی است که به دلیل آن ما نه فقط کشورهای عرب و مسلمان بلکه کشورهای آمریکای لاتین و آسیا و آفریقا را هم در مد نظر نداریم؛ نه فقط از نظر اطلاعرسانی به آنها که از آن هم مهمتر از نظر یادگیری از تجارب تاریخی آنها. وقتی که شما در میان این نیرو های “اپوزیسیون” شاهد حرفهایی از این دست هستید که مدرنیته فقط مدرنیته “غربی” منبعث از “یونان” است ولا غیر و اصلا در فرهنگهای غیر اروپایی ما به “امتناع تفکر” گرفتاریم طبیعی است که نه فقط به مرض اسلامهراسی که از آن هم بدتر به مرض جهانهراسی و حتی جهانستیزی مبتلاییم و فکر میکنیم که فریاد دادخواهی ما باید فقط به گوش “غربیان” برسد. ولی باز هم عرض میکنم که ذات جهانشهری فرهنگ سیاسی ما بهطور قطع پیام جهانی جنبش سبز را به جهانیان خواهد رساند. خود جهانیان مشتاق یاد گرفتن از آن هستند.
یوکیو آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی روز دوشنبه با تسلیم گزارش سالانه آژانس به ۱۹۲ عضو مجمع عمومی سازمان ملل متحد خواستار همکاری کامل تهران با بازرسان این آژانس شد.
به گزارش بیبیسی، وی به مجمع عمومی گفت: “ایران همکاری لازم را برای تایید صلح آمیز بودن کلیه فعالیت های اتمی خود مبذول نکرده است.”
اسحاق آل حبیب، یکی از دیپلماتهای ایران در مقر سازمان ملل متحد، این اظهارات را “غلط و گمراه کننده” خواند.
وی گفت آژانس بین المللی انرژی اتمی جزئیات فعالیت های هسته ای ایران را منتشر کرده و این حاکی از دسترسی کامل بازرسان به کلیه مواد هسته ای در ایران است.
او افزود ایران در انتظار دیدن حسن نیت سایر طرفها برای گفتگوهای اتمی است.
در همین حال ترکیه ابراز آمادگی کرده است که میزبانی دور بعدی گفتگوهای ایران و گروه پنج به علاوه یک را بر عهده داشته باشد.
ایران اتهام کشورهای غربی مبنی بر تلاش برای دستیابی به سلاح اتمی را رد می کند و می گوید حاضر نیست از حق قانونی خود برای غنی سازی اورانیوم چشم بپوشد.
برخی کارشناسان معتقدند از هنگام ریاست یوکیو آمانو در سال گذشته لحن آژانس بین المللی انرژی اتمی علیه ایران تندتر شده است.
ایران آژانس را متهم کرده تحت تاثیر فشارهای کشورهای غربی قرار گرفته است.
منوچهر متکی وزیر امور خارجه ایران روز یکشنبه گفت تهران حاضر به مذاکره درباره تبادل سوخت است و ترکیه محل مناسبی برای این گفتگوهاست.
پس از آن عبدالله گل رئیس جمهور ترکیه که در بریتانیا بسر می برد روز دوشنبه گفت این کشور “بزودی” میزبان این مذاکرات خواهد بود.
وی افزود این گفتگوها برای اعتمادسازی بین دو طرف و حل دیپلماتیک اختلاف بر سر برنامه اتمی ایران مهم خواهد بود.
آقای گل در واکنش به اظهارات اخیر اسرائیل در مورد لزوم توسل به تهدید نظامی علیه ایران،گفت که ترکیه مایل نیست جنگ دیگری در منطقه رخ دهد و باید با ابزارهای دیپلماتیک چالش کنونی را حل کرد.
بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل روز یکشنبه در ملاقات با جو بایدن، معاون رئیس جمهوری آمریکا، گفته بود که تنها تهدید به یک اقدام نظامی جدی علیه ایران می تواند برنامه های اتمی این کشور را متوقف کند.
اما رابرت گیتس وزیر دفاع آمریکا در واکنش گفت تحریم اقتصادی ایران بسیار بیش از آنچه پیش بینی می شد موثر بوده و واشنگتن معتقد به ادامه رویکرد سیاسی و اقتصادی کنونی علیه تهران است.
وی گفت: “من با این (دیدگاه) مخالفم که فقط یک تهدید نظامی، ایران را مجبور می کند به برنامه تسلیحاتی اتمیش پایان دهد.”
معاون فرمانده نیروهای آمریکایی در عراق، روز دوشنبه، اعلام کرد در ماههای گذشته از نفوذ ایران بر کشور همسایه خود، کاسته شده است.
به گزارش رادیو فردا، ژنرال رابرت کان، معاون فرمانده نیروهای آمریکایی در عراق، گفت: «به نظر من احتمالا در چند ماه گذشته، در دوره شکلگیری دولت عراق، از نفوذ ایران، به نوعی کاسته شده است.»
معاون فرمانده نیروهای آمریکایی افزود: «ما همگی شاهد اشکال گوناگون نفوذ ایران هستیم که برخی از آنها در واقع مثبت هستند.»
به گزارش خبرگزاری فرانسه، ژنرال رابرت کان که از طریق ویدئو کنفرانس با خبرنگاران در واشینگتن گفتوگو میکرد، گفت: «ما معتقدیم برخی از موارد نفوذ ایران منفی است، اگرچه بسیار دشوار است که این موارد را به دولت ایران نسبت دهیم.»
ژنرال رابرت کان در توضیح اظهارات خود، گفت سلاحهایی که از آن سوی مرز میآید ممکن است از سوی عوامل غیردولتی روانه عراق شوند.
این سخنان در حالی بیان میشود که نوری المالکی در مهرماه امسال به ایران سفر کرد که در رسانهها از تلاش وی برای جلب حمایت تهران برای نخستوزیریاش تعبیر شد. نوری المالکی در این مدت، به غیر از ایران به برخی از پایتختهای کشورهای منطقه نیز سفر کرده است.
یک روز پیش از سفر نوری المالکی به ایران، رقیب وی، ایاد علاوی، نخستوزیر پیشین عراق که از حمایتهای سنیمذهبان برخوردار است، ایران را به مداخله در امور عراق و بیثبات کردن خاورمیانه متهم کرده بود.
ایاد علاوی، بیشتر به دنبال حمایت عربستان و کشورهای عرب حاشیه جنوبی خلیج فارس است.
از سوی دیگر در حالی که هشت ماه از انتخابات پارلمانی عراق میگذرد، گروههای سیاسی در این کشور هنوز نتوانستهاند برای تعیین نخستوزیر آینده به توافق برسند.
گرچه ایاد علاوی در این انتخابات اندکی بیش از رقیب اصلی خود نوری المالکی رای آورد، اما از آنجا که اکثریت پارلمان را در دست نداشت، نتوانست به نخستوزیری برسد.
با این حال، پس از هشت ماه بنبست، روز دوشنبه رهبران گروههای عمده سیاسی در شهر اربیل گرد هم آمدند تا برای تشکیل دولت جدید مذاکره کنند.
در این نشست نوری المالکی و رقیب وی ایاد علاوی حضور داشتند؛ این نشست قرار است تا روز چهارشنبه ادامه داشته باشد.
محمد حسینی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، روز دوشنبه اعلام کرد اگر شبکه بی بی سی فارسی برای تاسیس دفتر در ایران درخواست ارائه کند، وزارت ارشاد آن را بررسی خواهد کرد.
محمد حسینی در نشست خبری هفته کتاب، درپاسخ به خبرنگارانی که از امکان فعالیت شبکه العربیه و بی بی سی فارسی پرسیده بودند، گفت: «بنای ما بر این است که دفاتر خبرگزاریها و شبکههای رادیویی و تلویزیونی در ایران دایر باشد و در مجموع نگاهمان به این مسئله مثبت است.»
وزیر فرهنگ و ارشاد دولت دهم گفت: «همانطور که گفتم بنای ما بر توسعه فعالیتهاست و اگر بعد از مدتی آنها درخواستی داشته باشند، بررسی میشود. در این موارد هم ممکن است در اداره کل مطبوعات خارجی تقاضایی مطرح شده باشد که در این باره بعداً اطلاعرسانی خواهد شد.»
در واکنش به این اظهارات، وبسایت بی بی فارسی نوشت: «در این باره تماس مستقیمی با بی بی سی فارسی صورت نگرفته است؛ بی بی سی فارسی در ایران خبرنگار ندارد اما همیشه در تلاش بوده است که در ایران حضور داشته باشد.»
وزیر ارشاد دولت محمود احمدینژاد در حالی از امکان بررسی فعالیت شبکه بی بی سی فارسی در ایران سخن میگوید که رسانههای خارجی و از جمله شبکه بی بی سی فارسی، به ویژه پس از انتخابات سال ۱۳۸۸ هدف حمله مقامهای عالی رتبه جمهوری اسلامی و از جمله آیت الله خامنهای بودهاند.
در بحبوبه رویدادهای پس از انتخابات، حتی رسانههای طرفدار دولت، قتل ندا آقا سلطان را به خبرنگار بخش انگلیسی بی بی سی نسبت دادند؛ مسئولان جمهوری اسلامی همچنین با اخراج خبرنگار بخش انگلیسی بی بی سی، دفتر آن را هم در ایران بستند.
در همین حال در کیفرخواستهای خوانده شده در دادگاههای موسوم به «کودتای مخملی»، راهاندازی شبکه فارسی بیبیسی از سوی دولت بریتانیا اقدامی همسو با «استراتژی براندازی از نوع نرم» عنوان شد. آیتالله خامنهای پیش از آن در نخستین نماز جمعه پس از انتخابات دولت بریتانیا را «خبیث» خوانده بود.
در این دادگاههای دسته جمعی برخی از کارکنان ایرانی سفارتهای کشورهای خارجی و از جمله بریتانیا نیزحضور داشتند؛ پس از انتخابات ۹ نفر از کارکنان ایرانی سفارت بریتانیا در ایران دستگیر شدند.
وزیر فرهنگ و ارشاد، در حالی از امکان بررسی تاسیس دفتر بی بی سی فارسی در ایران سخن گفته است که به گزارش شبکه العالم، گزارشگران شبکه یورو نیوز قادر خواهند بود در ایران فعالیت کنند. این شبکه که هزینه آن را اتحادیه اروپا تامین میکند به تازگی بخش فارسی خود را راهاندازی کرده است. شبکه یورونیوز در روزهای اخیر از بخش دولتی ایران، آگهی تبلیغاتی پخش میکند.
Click here to view the embedded video.
مجلهی «دیدگاه»، مجموعه دیدارهای تهران ریویو با اهل فرهنگ، اندیشه و سیاست است.
«دیدگاه» میکوشد از نگاه اهل نظر، امکان بروز تحلیل مسائل و بحرانهای فکری، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایران امروز را در گسترههای جغرافیایی و تاریخی وسیعتری فراهم کند.
ایدهی این مجلهی تصویری را شروین نکویی مطرح کرد و غیر از ایده و پرداخت سوژه پیش از ساخت، تمام آن چه اکنون ساخته شده را باید حاصل زحمت و فکر دکتر جمشید گلمکانی، فیلمساز و روزنامهنگار ساکن پاریس دانست که در نهایت لطف و مهربانی و با تدوین خوباش خطاها و خامدستیهای مرا پوشانده است.
نخستین میهمان «دیدگاه»، داریوش آشوری در فرانسه است.
آشوری نویسنده، مترجم و تحلیلگر اندیشهی سیاسیست. شهرت او را بیش از هر چیز میتوان در معرفی و ترجمهی آثار نیچه به فارسیزبانان دانست.
داریوش آشوری در یکی از شهرکهای حاشیهی پاریس میزبان ما شد تا دربارهی ایران امروز با سه محور گفتوگو کنیم. نخست: «ارتباط فکری دولت محمود احمدینژاد با اندیشههای احمد فردید.» دوم: «تلاش جمهوری اسلامی برای تغییر متنهای درسی رشتههای علوم انسانی در دانشگاههای ایران» و سوم: «هوشیاری تاریخی و گفتمانهای حاکم بر نبرد گروههای سیاسی در ایران امروز.»
پس از انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته که از آن به عنوان کودتای انتخاباتی نام میبرند، بحثهایی از طرف برخی از اهالی اندیشه مطرح شد مبنی بر این که خاستگاه فکری و آبشخور فکری محمود احمدینژاد و هواداران ایشان متاثر از تعالیم و اندیشههای احمد فردید است. اگر مردم ما بخواهند از جایگاه فردید و شخصیت او بیشتر بدانند فردید را چگونه باید تعریف کرد؟ فردید که بود و چگونه شخصیتی داشت؟
زمانی که من با او آشنا شدم او استاد فلسفه در دانشگاه تهران بود. آدم خیلی پرشوری بود و حرفهایی هم میزد که در فضای آن زمان کس دیگری آنگونه نگفته بود. فضایی که به هر حال روشن فکریاش تحت تاثیر جریانهای چپ بود. از نسل قبل از ما تا نسل ما که میتوانستیم نسل شاگردان فردید باشیم. فضای عمومیای که روشنفکریِ آن زمان میپروراند فضای فکر چپ بود؛ و فردید آمده بود از یک منظر فلسفی و با الهام از اندیشههای مارتین هایدگر آلمانی حرفهایی میزد و ترم خاصی را به کار میبرد و وضع کرده بود به اسم «غربزدگی» که خیلی در یک شرایط زمانی خاصی رواج پیدا کرد و موثر واقع شد و مهمترین تاثیرش روی شخص آل احمد بود.
در شورایی که محمد درخشش در زمان نخست وزیری امینی سال 1341 در وزارت آموزش و پرورش آن موقع تشکیل داده بود جلساتی گذاشته بودند و فردید هم شرکت میکرد و آل احمد هم بود؛ و فردید همانجا حرفهایش را در زمینهی غربزدگی مطرح میکرد. آل احمد هم تحت تاثیر قرار گرفت و کتاب «غربزدگی» را نوشت. آن کتاب باعث رواج ترم «غربزدگی» شد. آن زمان من در دانشگاه تهران دانشجو بودم و خب با آل احمد هم در ارتباط بودم و اولین نقد بر آن را هم خود من نوشتم.
در آن سالها حلقهای که بیشتر به فردید توجه داشتند در دانشگاه و دانشجویان بودند؛ اما خب بسیاری هم با او مخالف بودند یا به او اعتقادی نداشتند؛ یا به هر حال حرفهایی که میزد اینقدر گنگ و پیچیده بود که کسی از آن چیز روشنی درک نمیکرد. اما به هر حال ترم «غربزدگی» از طریق آل احمد و حرفهایی که (به هر حال چون او ساده و سطحی بود) مطرح کرد رواج پیدا کرد.
من سه چهار سالی با فردید در تماس مستقیم بودم و میرفتم حرفهایش را می شنیدم، کنجکاو بودم ببینم چه میگوید، چون جوانی بودم علاقهمند به فلسفه و عوالمِ فکری. او به هر حال تنها کسی بود که در ایران یک حرفهایی میزد که دیگران نمیزدند و انسان یک نوع فرهنگ اورژینالیته، یک نوع اصالت، در او حس می کرد که باعث جذب کسی مثل من میشد ولی برد اساسی فردید پس از انقلاب اسلامی بود، که او یکباره یک چرخش شدیدی به سوی نظام اسلامی کرد. البته با زمینههای فکریاش هم متناسب بود. تا قبل از انقلاب از لحاظ سیاسی مدافع نظام شاهنشاهی بود اما بعد از انقلاب چرخشی کرد که شد ایدئولوگِ (یا می خواست بشود ایدئولوگِ) نظام اسلامی. عدهی زیادی از این جوانان انقلابی آن زمان به خصوص انقلابیِ اسلامی به او روی آوردند و جلساتی در دانشگاهها برای او گذاشتند که میرفت سخنرانی میکرد و حرفهای خودش را میزد که این حرفها برای جوانهایِ مسلمان جالب بود، به خصوص برای آنها که بادی هم از حرفهای شریعتی و آل احمد به کلهشان خورده بود؛ به این ترتیب فردید به هر حال جاذبهای پیدا کرد که قبل از آن نداشت.
برخی از هواداران فردید به او لقب «فیلسوف منتظر» داده بودند و گویا فردید اندیشههای خاصی در مورد ظهور امام زمان داشت. از طرفی دولت محمود احمدینژاد در ایران همواره بر امام زمانی بودن خودش تاکید بسیاری داشته. آیا شما قرابتی بین اندیشههای مربوط به ظهور فردید و این دولت میبینید؟ و اصلا اندیشههای مربوط به ظهور قبلا از انقلاب در فردید وجود داشت؟
بله این حرفها را هم میزد. او بین آن چه مارتین هایدگر انتظار ظهور دوبارهی هستی میگفت و پایان این دورِ غفلت از هستی و غفلت از وجود (به قول فردید) و مسالهی ظهور امام زمان یک ارتباطاتی برقرار کرده بود. در آن نقدی هم که من بر آن نوشتم نشان دادم که او چهجوری در واقع تمام نظام فکری هایدگری را میبرد به ساختار تاویل اسطوره در دنیای اسلامی و به اصطلاح حکمت الاهی محیالدین ابن عربی و آن انتظار هایدگری را تبدیل میکند به انتظار شیعی برای ظهور امام زمان و این صحبتها را قبل از انقلاب هم میکرد، منتها نه به آن شدت و غلظتی که بعد از انقلاب مطرح کرد.
شاید یکی از دلایلی که او را «فیلسوف شفاهی» مینامیدند این بود که خب فردید هیچ کتابی ننوشت.
آیا دلیل این که فردید صاحب هیچ کتابی نبود این بود که به قول صادق هدایت مدام میخواست تغییر موضع بدهد، یا به قول عبدالکریم سروش پریشانفکری او مانع میشد؟ علت این که فردید هیچ کتابی نداشت چه بود؟
در واقع فردید در این چفت و بستی که میخواست با اصطلاحات و تعبیرات صوفیانه در فرهنگ اسلامی بین عناصر فکر غربی از ارسطو گرفته تا هگل و هایدگر و محی الدین ابن عربی، ایجاد کند یک گیرهای اساسی داشت.
از لحاظ زبانی هم خودش را در یک وضع خیلی پیچیدهای گیر انداخته بود. اصرار زیادی در تذکر تاریخی داشت و خودش را در لابیرنت اصطلاحات حکمت الاهی و تصوف پیچانده بود.
از لحاظ سبک و سیاق نوشتن هم خب یک تکههایی از نوشتههایش هست؛ اینقدر اینها پیچیده و درهم برهماند که هیچ جایی باز نمی شود. مهمترین علت آن هم این بود که او بین چیزهایی میخواست پیوند منطقی برقرار کند که این پیوند به طور منطقی برقرار نمیشد. به هر حال فلسفه باید منطقی باشد و به عبارتی به منطق درونی خودش وفادار باشد. رضا داوری هم یکی دو بار گفته که یک بار از عجزش در نوشتن گریه کرده است. ولی خب وقتی درحضور عامه بود خودش را از این ضعفها بری می دانست؛ یا دائم وعده میداد که خواهم نوشت یا آن که میگفت: نه هنوز وقت آن نرسیده که من بنویسم.
این جوری قضیه را توجیه میکرد. اما مشکل به نظر من حفرههایی بود در ذهنش که نمیتوانست بین آن ها پل بزند.
فردید معتقد بود در دو سوی دنیا دو فیلسوف وجود دارد که یکی اوست و دیگری مارتین هایدگر. آیا او واقعا اندیشه های هایدگر را فهم کرده بود؟ و اگر آنها را فهمیده بود در چه بخشهایی اندیشههای هایدگر با فردید یکی میشد؟
اندیشهی هایدگر در کانتکست یا زمینهی فکری و فرهنگی اروپایی اندیشهی خیلی پیچیدهای است و خیلی هم تازه است. به اصطلاح به دنبال یک جور انقلابی است در آن فکری که به نظر او بنیانهایش بر پایه متافیزیک است؛ متافیزیکی که افلاطون و ارسطو بنیادش را گذاشتند. او میگوید ریشهی اومانیسم یا انسان باوریِ مدرن در آن جاست و تمام این قضیه هجوم انسان به طبیعت و انرژی و تسلط بر طبیعت، اینها همه از دل متافیزیک یونان درمیآید و یکجور تمنای گذر از آن را دارد.
محققانی که راجع به هایدگر کار کردند به خصوص در دههی 90 خیلی توجه کردند به این که یکی از منابع اساسی فکری او فکر و فلسفهی چینی است؛ فلسفهی تائوئیسم، یا مفهوم دائوی چینی.
در واقع هایدگر میخواهد ارتباطش را هم با سنت متافیزیک یونان و هم فکر سنت یهودی مسیحی فکر اروپایی حفظ کند. و آن چه فردید از این میفهمید و تفسیری که میکرد کاملا در متن دنیای اسلامی بود و به خصوص تاثیرات فلسفهی نئوافلاطونی روی تصوف و حکمت الاهی اسلامی و در واقع اگر از منظر هایدگری بگوییم چیزی جز متافیزیک نبود. یعنی درست همان چیزی که هایدگر از آن میخواست رد شود این درست گیرش توی همینجا بود و به همین دلیل اوایل میگفت که من در پرتو هایدگر تفسیر میکنم، بعد از مدتی میگفت که من همسخن هایدگر هستم. ولی این اواخر میگفت من هایدگر را با اسلام تفسیر میکنم.
به نظر من او درست نفهمیده بود قضیهی هایدگر را، و کاملا یک تفسیر صوفیانهی اسلامی از او میکرد.
اما فردید میگوید من 30 سال مطالعه کردم و متوجه شدم مسیر فکری مارتین هایدگر همین جمهوری اسلامی است، همین انقلاب اسلامی است که در ایران وجود دارد، فردید با استناد به کدام بخش از اندیشه های هایدگر چنین ادعایی میکرد؟
والله این را دیگر باید از خودش پرسید که دیگر در دسترس نیست. این که چگونه میشود از اندیشههای هایدگر به انقلاب اسلامی رسید… این شاید در واقع یک جور باجی هم بود که او در واقع به انقلاب اسلامی میداد و میخواست با آنها در ارتباط باشد. حتی با خلخالی در ارتباط بود. خیلی از رجال کنونی حتی همین رییس مجلس کنونی (آقای لاریجانی) با او در ارتباط بودند.
او بازرگان و همفکرانش را میکوبید با این عنوان که آنها درهایی به سوی غرب و طاغوت هستند. آن حرفهای فردید هیچ اعتباری از لحاظ فکری و فلسفی ندارد و هیچ ربطی هم به هایدگر ندارد. هایدگر بیچاره هیچ وقت در انتظار چیزی به اسم انقلاب اسلامی نبود.
برخی فردید را فیلسوفی میدانند که ترویج خشونت میکرد. حتی شنیده شده که تفکر سیاسی-اسلامیِ قتلهای روشنفکران و نویسندگان در پاییز 1377، معروف به قتلهای زنجیرهای از اوست. نظر شما چیست؟
فردید به هر حال یک آدم کینهتوز و بدخیمی بود از لحاظ شخصیتی، و با همه یکجور خصومتی داشت. به خاطر همین ناکامیهای شخصی و گرفتاریهایش به خصوص در عرصهی فلسفه و نوشتن و چیزهای دیگر. به هر حال حسادت و تنگ نظری شدیدی در او بود و کینتوزی نسبت به آدمها و نسبت به همه چیز. بعید نیست، البته من بعد از انقلاب هیچ تماسی با او نداشتم. ولی شنیدم مجالسی بوده است و اینها میرفتهاند پیشش. در دانشگاه و جاهای دیگر مجالس مفصلی بود که عدهی زیادی از جوانهای آن دوران میرفتند.
و بعد هم مجالس خصوصیتر و کوچکتری هم در خانهاش داشت. از جمله میگفتند سعید امامی میرفته است پیشش. این را یک روزنامه نگار معروفی که خب اسمش را نمیآورم در همین پاریس به من گفت که کارش نشر مجلات فرهنگی و ادبی ست. او در این مجالس رفت و آمد داشته و میگوید که آن جا فردید خطاب به سعید امامی یا آدمهای مربوط به دستگاه نوبنیادِ امنیتی جمهوری اسلامی گفته بود شما باید روشنفکرانی نظیر شاملو و آشوری را بکشید.
به هر حال این که او حکم قتل داده در سخنرانیهای او هست که بعدها محمد مددپور آنها را در کتاب «دیدار فرهی و فتوحات آخرالزمان» مکتوب کرد.
این چیزی است که من در آن مقاله هم نقل کردهام که میگوید: «پس جهاد کجا میرود؟» در مقابل طیف بازرگان که مخالفِ خشونت بودند او از کشت و کشتار هواداری می کرد. فردید حتی با خلخالی روابط خیلی نزدیکی داشته؛ این را پسر خلخالی هم نوشته است. و این که فردید مشوق آنها بوده چیز بعیدی نیست. اگرچه من خودم حضور مستقیم نداشتم و نمیتوانم تایید کنم؛ اما روایتهای بسیاری شنیدهام که این را تایید میکند.
تفاوت فردید پیش از انقلاب با فردید پس از انقلاب بر روشنفکران ما چه بوده؟ چه تفاوتهایی داشته؟
قبل از انقلاب تاثیرش این بود که آدمی مثل آل احمد آمد و کتاب «غربزدگی» را نوشت. اگرچه آل احمد از لحاظ فلسفی، سواد و اطلاعی نداشت و آن چه را هم که نوشت در یک جور متن تاریخی با اقتصاد سیاسی مارکسیستی در آن حدی که او میدانسته و به آن صورت رابطهی شرق و غرب را مطرح کرد. به هر حال آل احمد سواد فلسفی نداشت خودش هم میگفت و ادعایی هم از این بابت نداشت.
ولی خب کسان دیگری را هم تحت تاثیر قرار میداد، از جمله رضا داوری اردکانی و یا ابوالحسن جلیلی که آن زمان استاد فلسفه بود. خود من هم مدتی تحت تاثیرش بودم. ولی خب همهی اینها خیلی محدود بودند.
در شرایط خیلی حاد آن سالها که مسالهی «بازگشت به خود» و «اصالت خود» و حرفهایی از این دست از طریق شریعتی، آل احمد و دیگران مطرح شده بود سلسله سخنرانیهایی (سال 51 یا 52) در تلویزیون برایش گذاشتند، و به این ترتیب اگرچه حرفهایش به علت نحوهی گفتار و نوع صدا برای عموم قابل فهم نبود جلب توجه میکرد. به هر حال یواش یواش مطرح شد. این اواخر رژیم شاه هم فکر میکرد او به لحاظ ایدئولوژیک میتواند در سرکوب چپ کمک کند و به همین دلیل در همان سالهای آخر، یکی دو سال قبل از انقلاب برنامهی مفصلی عصرهای جمعه بعد از اخبار در یک زمان پرمخاطب برایش گذاشته بودند. در آن برنامه احسان نراقی و یک روزنامهنویس هم حضور داشتند که میخواستند از او به عنوان مُبلغ معنویت و معرفتِ اسلامی و صوفیانه در مقابل کمونیسم استفاده کنند.
اما پس از انقلاب یک خلأ فکری و ایدئولوژیک وجود داشت و حرفهای آل احمد و شریعتی و دیگر همفکرانشان هم برای نیازهایی که حکومت داشت جواب نمیداد. حرفهایی نیاز داشتند که کس دیگری نمیتوانست بزند جز فردید؛ البته داوری هم بود منتها داوری آن شور و انرژیای و بی پروایی را که پشت کلام فردید بود به هیچوجه نداشت.
آیا امروز هم شما مشابهتی بین گفتار رهبران جمهوری اسلامی و اندیشههای فردید میبینید یا خیر؟
به صورت مستقیم نه، نمیبینم. یعنی شاید اساسا دیگر فردید چندان زیاد مطرح نیست. الان دیگر 17 -18 سال از مرگ فردید میگذرد. یک دورانی بعد از مقالهای (اسطوره فلسفه در میان ما) که من در نقد فردید نوشتم واکنشها و سر و صدا و حملات شدیدی مثلا به من بود و یا گاهگاهی در سمینارها عدهای از استادان فلسفه و نسل جوانتر که به نوعی پیرو فردید و فردیدی هستند مقالهها و بحثهایی ارائه میکنند.
اما این که در در وضع کنونیِ ساختار ایدئولوژیک جمهوری اسلامی فردید نقش مستقیمی داشته باشد من گمان نمی کنم.
عبدالکریم سروش یکی از کسانی بود که بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال 1388 گفت ریشههای فکری دولت محمود احمدینژاد اندیشههای فردید است. و حرفهای احمدینژاد در مورد امام زمانی بودن دولتش و مسائل مربوط به ظهور امام زمان را هم، همردیف اندیشههای فردید میدانست و او را از شاگردان اندیشههای فردید معرفی میکرد. نظر شما چیست در این مورد؟
به هر حال مسالهی ظهور و انتظار، یکی از پایههای دین تشییع 12 امامی است و با آمدن انقلاب اسلامی این ایده تقویت بیشتری شده است. حتی این که آقای خمینی نایب امام است و خیلیها اصلا گفتند خود امام است. کم نیستند آدمهایی که در جمهوری اسلامی مدعی ارتباط با امام زمان هستند که یک عده از آنها را خود جمهوری اسلامی دستگیر میکند، یا میبرند تیمارستان. حتی بسیاری میگفتند خمینی نایب امام زمان است و حتی همان اوایل یکی از نمایندگان مجلس اصلا میگفت خمینی خود امام زمان است. به هر حال مسالهی ظهور امام و آخرالزمان و اینها توی فکر اینها و این آقای احمدینژاد ظاهرا جای قویای دارد.
من نمیدانم این آقای رحیم مشایی که عقلِ منفصل احمدینژاد است با فردید و فردیدیان تماسی داشته یا از آنها ایده و تاثیر گرفته است یا نه. اگر احمدی نژاد تاثیری گرفته باشد باید از طریق این عقل منفصلش باشد که او را متصل می کند. البته بحث دیگری هم مطرح است که میگویند یک کسانی هستند که با امام زمان ارتباط دارند و اینها از طریق آنها از منویات امام زمان باخبر میشوند. اینها دیگر گمان نمیکنم به فردید ارتباطی داشته باشد. یعنی حرفهای پیچیدهی فردید و آنهم با آن زبانی که او میگفت و اینها که حوصلهی اینها را هم سر میبرد. ولی اسطورهی زندهی قویای است در عالم تشییع که اینها میتوانند بدون نیاز به فردید به آن متوسل شوند.
در مرحلهی کنونی به نظر میرسد با مجموع تحولاتی که در داخل ساختار قدرت جمهوری اسلامی شکل گرفته، یک قشر خیلی خرافیتر و محافظهکارتری، هم از بین آخوندها و هم در میان سرداران سپاه پاسداران ظهور کردهاند.
خرافی تر به نسبت چه کسی؟
مثلا فرض کنید نسبت به آقای خاتمی؛ نسبت به اصلاحطلبان. خب اصلاحطلبان یک نوع گرایشی داشتند که یک نوع اسلام میانهرویِ منطبق با دنیای مدرن عرضه کنند که مثلا در آن حقوق انسانی، حقوق بشر و آزادیهای اجتماعی و سیاسی معنی داشته باشد، دنبال سازگاریی از این نوع بودند.
تفکر جریان حاکم را از فردید هم خرافیتر میبینید؟
بله. به هر حال فردید خیلی سعی میکرد حرفهایش رنگ و لعاب فلسفی داشته باشد. اینها حرفهایشان اساسا رنگ و لعاب فلسفی هم ندارد. اینها فقط تلاششان این است که از طریق رسانههای همگانی، تلویزیون، رادیو و… پایهایترین خرافات دینی را تقویت و تزریق کنند. تزریق این خرافات از ادعاهایی نظیر اینکه آقای خامنهای نایب امام زمان است و یا شبهای جمعه گویا با ایشان قرار ملاقات دارد تا صندلی خالی برای امام زمان در جلسههای کابینهی آقای احمدینژاد را شامل میشود.
پشتوانهی ایدئولوژیک این قضیه تیپهایی مثل مصباح یزدی و امثال او هستند که از طرفی این جور چسبیدهاند به مسالهی «ولایت مطلقهی فقیه» که گزیده و نماینده خدا و ادامهی ائمهی اطهار بر روی زمین است.
حتی کسانی مثل رفسنجانی هم که میخواستند پایهی ولایت فقیه را بگذارند، قصد نداشتند یک چیز مافوق بشری برای این مسند تعریف کنند؛ یک چیزی بشری بود که خب مثلا در عالم فقه، افقه، اعلم و اعدل است و این جور توصیفها؛ اما عملا دارند از او یک چهرهی نیمهخدایی میسازند.
به هر حال گمان میکنم این اندیشهها از منابع فکری شیعه و خرافیترین و متعصبترین عناصر اعتقادی شیعه سرچشمه میگیرد تا این که ربطی به فردید داشته باشد.
جمعهها صبح تهران شهر دیگری است. به جای رفت و آمد و سر و صدای ماشینها اگر که اول وقت از خانه خارج شوید اشکال سیاهی را میبینید که در دستههای چندتایی دارند به سمت ایستگاههای اتوبوسی که مقصدشان شمال شهر است، حرکت میکنند.
گاهی هم آدمهای تنهایی را میبینید که آرام آرام کنار خیابان قدم برمیدارند تا بلکه ماشینی پیدا شود و راننده دلش بسوزد و آنها را سوار کند. در خنکای پیش از سحر سوار وسایل نقلیه میشوند و تهران را از جنوب به شمال میپیمایند و با گذر از خیابانها، خاطرات مختلفی در ذهنشان بیدار میشود. به تناسب سن از خیابانهای مختلف خاطرات دور و نزدیکی دارند. از دوران مصدق بگیر تا انقلاب و اصلاحات و انتخابات پارسال.
من که تنها خیابانها را با رنگهای سبز میبینم. از میدان ولیعصر که میگذرم یاد روز قدس میافتم. ونک را که رد میکنم فردای انتخابات برایم تداعی میشود و به تجریش که میرسم زنجیرهی سبز را به خاطر میآورم. سپس نگاهم را از خیابانها برمیدارم و به کوهها چشم میدوزم. میعادگاه هفتگی کسانی که بعد از 6 روزِ کاری سخت، بدون قرار از پیش اعلام شده آنجا هستند.
هنوز آفتاب نزده، جمعیت زیادی کنار میدان مجسمه جمع شدهاند. هرکس به کاری مشغول است. یکی بند کولههایش را تنظیم میکند دیگری غذاهایی را که خریده داخل کولهاش میگذارد. آن یکی منتظر دوستانش است تا بیایند و یکی دارد در جا میزد تا سردش نشود. بعد از چند دقیقه مردم چندتا چندتا از جمع جدا میشوند و به سمت بالا حرکت میکنند. هنوز هوا تاریک است و بازدم آدمها به شکل تودهای از بخار از دهانشان خارج میشود؛ اما کسی دیگر احساس سرما نمیکند. همه شاداب و سرحال شروع میکنند به حرف زدن و تعریف کردن و حدس و گمان راجع به اینکه هوا امروز بعد از ظهر چطور میشود و اینکه فلان سایت هواشناسی چه پیشبینی کرده، یا اینکه اخبار دیشب چه گفته است. بیشترِ صحبتها در اول راه راجع به قله است و اینکه چقدر احتمال دارد امروز بتوانند به آن صعود کنند و بعد صحبت راجع به اینکه دیشب چقدر خوابیدهاند و غذا چه خوردهاند و چقدر آمادگی جسمانی دارند؛ اما به مرور که سپیده میزند و هوا روشن میشود و چهرههای آدمها قابل تشخیص، دهانهاست که به خنده باز میشود و شوخیهاست که آغاز میشود و همه به همدیگر سلام و درود میفرستند و خسته نباشید میگویند. بعد کم کم میشنوید که از بالا یا پشت سرتان زمزمهای پا میگیرد و بعد از مدتی زمزمه به آواز بلندی تبدیل میشود که پژواکش در کوهستان میپیچد و انگار با هزار دهان به سمت آدم باز میگردد. همه ساکت میشوند و گوش به آواز میسپارند.
در کوهستان به ازای هر 1000 متری که بالاتر میروی آدمهایی که باقی میمانند زلالتر و خالصتر میشوند و نهایتا کسانی که موفق میشوند قله را فتح کنند و پا به جانپناهش بگذارند کسانی هستند که همیشه فکر میکنم میتوانند از بهترین دوستانم باشند
از این صحنهها در کوهستان زیاد میبینید: عاشقی که برای محبوبش آواز سرمیدهد. زندانی سیاسی که یاد دوران مبارزهاش افتاده است و جوانهایی که ترانههای روز را با هم میخوانند. کسانی هم هستند که سکوت را ترجیح میدهند با سری پائین انداخته، آرام و یکنواخت از کوه بالا میروند. اگر طبق برنامه راه افتاده باشید آفتاب که میزند دیگر کاملا از تهران فاصله گرفتهاید و آن را زیر پای خودتان احساس میکنید. ساختمانهای بلند و برجها اندازهی انگشت کوچکتان هستند و حتی از آنجا هم معلوم است که تهران هنوز از خواب بیدار نشده. تا زمان صرف صبحانه یک ساعتی باقیمانده و باید سریع و منظم رفت تا به جانپناه رسید و از برنامه عقب نماند. در راه روی هر سنگی که امکانش بوده مردم شعارهای سبز نوشتهاند و بر مبارزان راه آزادی درود فرستادهاند.
جانپناه که پیدا میشود خستگی اولیه به سرعت فراموش میشود. وارد محیط گرم و صمیمیاش که میشوید، چشمتان به هرکس که میافتد به شما خسته نباشیدی میگوید و صبحانهاش را تعارفتان میکند. فضای جانپناه برای من، همیشه فضایی خارج از جامعهی ایرانی بوده. آن همه تنوع رنگ و سرخوشی کوهنوردان و امیدی که زیر آن سقف موج میزند را نمیتوانی جای دیگری پیداکنی. سرخوشیای که ظاهری نیست و ناخودآگاه در فضا احساس میشود. از پشت نیمکتی ناگهان یک نفر روی میز ضرب میگیرد و بعد عدهای میخوانند و عدهای دست میزنند و یک نفر هم بلند میشود شروع میکند به رقصیدن. بعد یکی دیگر به او اضافه میشود و بعد یکی دیگر و حالا دیگر جمعی شدهاند که دارند توی جانپناه میچرخند و میرقصند. بعد یادشان میآید که دارد دیر میشود. چایشان را میخورند کولهها را میبندند و از جانپناه خارج میشوند. دیگر تا نهار که قله باشد خبری از خوردنی نیست مگر خرما یا کشمشی.
کوهنوردان سعی میکنند از آنجا تا قله که مهمترین قسمت است، کمتر حرف بزنند و انرژیشان را صرف بالا رفتن بکنند. بعد از 3 یا 4 ساعت کوهنوردی که با توقفهای جزئی همراه است، قله سر و کلهاش پیدا میشود. حالا دیگر از آن جمعیت فشردهای که پیش از سحر پای میدان مجسمه جمع شده بودند خبری نیست. تعداد کمی باقی ماندهاند که تا حد زیادی حرفهای هستند. در کوهستان به ازای هر 1000 متری که بالاتر میروی آدمهایی که باقی میمانند زلالتر و خالصتر میشوند و نهایتا کسانی که موفق میشوند قله را فتح کنند و پا به جانپناهش بگذارند کسانی هستند که همیشه فکر میکنم میتوانند از بهترین دوستانم باشند.
منظرهی قله بیبدیل است. با هیچ چیز قابل مقایسه نیست. روی قله ایستادن و به اطراف نگاه کردن چنان احساسی از توانمندی و بینیازی را به آدم میدهد که احساس میکنی بعد از آن انجام هر کاری برایت سهل و آسان است. از آن بالا تهران قوطی کبریت کوچکی است که میتوانی با دو انگشت بلندش کنی، آن را تکان بدهی و هرچه دوست نداشتنی و آزار دهنده است را بیرون بریزی.
در قله، بسته به توانشان، کوهنوردان کارهای متفاوتی انجام میدهند بعضی میخوابند بعضی نهارشان را میخورند و بعضی هم مثل جانپناه اول به شوخی و بذلهگویی مشغولند. آنهایی که از همه انرژیشان بیشتر است، برای دیگران شعر میخوانند یا خاطره تعریف میکنند. یادم میآید یک بار کوهنوردی ترانهی دایه دایه را چنان با احساس خواند که اشک از چشمهای همه سرازیر شد. بعد دیگر باید سریع برگشت چرا که معمولا بعد از ظهرها هوا خراب میشود و کوهستان با همهی دلربایی و زیباییاش بیرحم نیز هست و اگر خشمش شما را بگیرد، زنده ماندنتان با اما و اگر همراه است.
توی راه برگشت است که تا پائین سرود و آواز میخوانند و اول از همه سرود ماندگار سراومد زمستون را. گرچه قرنهاست که برای ایرانیها زمستان سر نیامده؛ اما فریاد کشیدن و طلب آزادی در کوهستان است که آنها را به شکفتن بهاران به رغم اینکه کوهها لالهزار شده است، امیدوار میکند. و بعد سرودهای دیگر است که یکی شروع میکند و دیگران همراهیاش میکنند و تا پائین همین روال است و گهگاه نیز خاموشی تا از سکوت و عظمت کوهستان لذت ببرید.
و سرانجام میدان مجسمه است که پذیرای آنهاست و بر خلاف صبح، شلوغ و محصور در میان غذاخوریها و فریاد مغازهدارهایی که آدمها را به خرید اجناسشان دعوت میکنند و مردمی که تازه ازخانههایشان بیرون زدهاند تا کبابی بخورند و قلیانی بکشند. کوهنوردان باز دور میدان مجسمه جمع میشوند و از هم خداحافظی میکنند تا صبحی دیگر و جمعهای دیگر که دوباره به کوهنورد وسط میدان سلامی بدهند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر