همه چیز حاکی از این است که علیرغم فشارهای روز افزونی که حکومت ایران از داخل و خارج با آن مواجه است، دست از حمایت خود از نظام بشار اسد بر نداشته و چتر دفاعی خود را بر سر سوریه نگاه خواهد داشت.
در اینجا نکته مهم‌تری به چشم می‌خورد و آن نقش روسیه به عنوان یک ابرقدرت منطقه‌ای و جهانی است که بار دیگر وارد جنگ سرد با آمریکا شده و در پی کسب امتیازات جهانی بزرگی برای خود است. روسیه سیاست خود را اینگونه تنظیم کرده که با تمام وزنش در شورای امنیت و محافل بین‌المللی، منطقه‌ای و نظامی از سوریه دفاع کرده و هر اندازه که بشار اسد به سلاح برای مقاومت در برابر انقلابیون نیاز دارد، در اختیارش قرار می‌دهد با این ملاحظه که حجم صادرات سلاح روسیه به سوریه باعث نشود که دمشق تبدیل به خطری برای تل‌آویو شود.
انگیزه روسیه در این موضعگیری به سابقه هم‌پیمانی استراتژیکش با سوریه از زمان اتحاد جماهیر شوروی ربطی ندارد؛ بلکه روسیه دریافته که منطقه خاورمیانه با انفجار انقلابی آن ظرف یک سال گذشته و مشکلات متنوعی که با آن دست به گریبان است، باعث اهتمام جهان و نگرانی آن شده است. روسیه این فرصت را برای خود مهیا می‌بیند که از شرایط آشفته منطقه استفاده کند تا امتیازهای زیادی از آمریکا از طریق مذاکره یا مواجهه غیرمستقیم بگیرد.
منابع بلندپایه و آگاه آمریکایی که از سیاست‌های کشورشان در قبال خاورمیانه و روسیه اطلاع دارند می‌گویند که دو نکته وجود دارد که باعث نگرانی رهبران روسیه شده است. مهم‌ترین نگرانی، افزایش نقش ترکیه در کشورهای اسلامی و عربی است که در گذشته بخشی از دایره نفوذ اتحاد جماهیر شوروی بودند. آنچه که این نگرانی را روزافزون می‌کند این است که حاکمان کنونی ترکیه از یک حزب اسلامی میانه‌رو هستند که به دموکراسی ایمان دارند و بدین ترتیب به الگویی برای بسیاری از کشورهای منطقه تبدیل شده‌اند.
همه می‌دانند که «اسلام» و «دموکراسی» دو خطری بودند که شوروی را به شدت تهدید می‌کردند و عضویت ترکیه در ناتو و سپس هم‌پیمانی این کشور با آمریکا و نزدیک شدنش به اروپا (که این روزها دیگر عضو اروپا محسوب می‌شود)، ترکیه را تبدیل به خطری بالقوه برای روسیه کرد.
نکته دومی که روسیه را نگران می‌کند، احساس شکست مسکو در مقابل واشنگتن پس از استقرار سپرهای موشکی آمریکا در خاک برخی از همسایگان روسیه از جمله ترکیه است. روسیه به شکل همزمان هم احساس ترس دارد و هم احساس می‌کند که مورد هدف‌گیری واقع شده و آمریکا و هم‌پیمانانش تلاش دارند تا این کشور را محاصره کرده و آن را ضعیف کنند.
سیاست ایران در قبال سوریه فعلا دچار بحرانی عمیق است؛ اما هر چه هست نباید فراموش کرد که حزب‌الله لبنان هم‌پیمان اصلی ایران در منطقه به حساب می‌آید، پس حتی اگر ایران مجبور شود پشت نظام اسد را خالی کند؛ هرگز نمی‌تواند این حرکت را بدون برنامه‌ریزی برای ادامه حمایت از حزب‌الله و هم‌پیمانی با آن انجام دهد
رهبران روسیه به هیچ وجه از توضیح آمریکایی‌ها در این زمینه که هدف از استقرار سپرهای موشکی، مقابله با تهدیدهای ایران است؛ قانع نشده‌اند.
دو نگرانی عمده‌ای که ذکر شد در کنار برخی از دیگر مسائل جزئی‌تر باعث شده تا روسیه تصمیم بگیرد تا نقشی فعال در بحران سوریه و برخی از کشورهای عربی ایفا کند. در واقع هدف روسیه در این جنگ، دستیابی به پیروزی نیست؛ بلکه قصد دارد تا به پیمانی با آمریکا دست پیدا کند که منافع مسکو در آن تامین شده و نقشش به عنوان یک بازیگر مهم بین‌المللی تثبیت شود.
منابع آمریکایی می‌گویند که واشنگتن از این امر به خوبی آگاه است ولی تاکنون آن را تجاهل کرده؛ هر چند روسیه اصرار دارد که چنین توافقی دیر یا زود محقق می‌شود و از مهم‌ترین شروط دستیابی به این توافق هم، فراگیر بودن آن است بطوریکه تمامی مسائل مورد اختلاف میان مسکو و واشنگتن را در بر گیرد.
اما ایران در این بین چه نقشی ایفا می‌کند؟
تهران اندکی پس از شروع اعتراض‌های مردمی در سوریه، تصمیم گرفت تا حزب‌الله لبنان و حماس فلسطین را به عنوان میانجی بین نظام بشار اسد و انقلابی‌ها قرار دهد تا بدین ترتیب قبل از اینکه شرایط پیچیده شود؛ راه‌حلی ثابت و قابل اطمینان حاصل شود.
این تلاش اما با مخالفت قاطع حکومت سوریه مواجه شد؛ چرا که دولت اسد در ابتدا گمان می‌کرد که بر بحران کنترل کامل داشته و اجازه نخواهد داد وضعیت بدتر شود.
اقدام دوم ایران، چند ماه بعد از شروع و اوج‌گیری بحران سوریه بود و دقیقا مشابه ابتکارعمل اول بود با این تفاوت که ایران این بار مذاکراتی جدی با حزب‌الله و حماس داشت تا به توافقی در مورد آینده این دو حزب سیاسی ـ نظامی در سایه سقوط احتمالی نظام بشار اسد دست یابد. در این اقدام، ایران بیشتر بر این موضوع تکیه داشت که حزب‌الله و حماس با بسیاری از رهبران انقلاب سوریه ارتباط دارند و می‌توانند از این ارتباط استفاده کنند تا آینده خود را تضمین نمایند.
این اقدام نیز با شکست مواجه شد؛ چرا که ایران این شرط غیر قابل مذاکره را مطرح کرد که در صورت حمایت از انقلاب سوریه، باید تضمین داشته باشد که نقشش در حکومت آینده سوریه تغییر نخواهد کرد و از همان امتیازهای سابق بهره‌مند خواهد شد یعنی اینکه کماکان از سوریه به عنوان گذرگاه سلاح به لبنان، پایگاه آموزش نیروهای حزب‌الله و حماس و کانونی برای حمایت از این دو حزب استفاده خواهد کرد.
نکته جالب اینجاست که پیش از آنکه انقلابیون سوریه بخواهند به ارائه این تضمین‌ها فکر کنند، حماس با آن مخالفت کرد و برای این مخالفت نیز دلایل عدیده‌ای مطرح کرد از جمله اینکه حماس نمی‌داند بحران سوریه چه وقت و چگونه حل خواهد شد و چه کسانی قرار است بعدها بر سوریه حکومت کنند و برنامه حاکمان جدید چه خواهد بود. اضافه بر آن، حماس به اطلاع رساند که به هیچ وجه قادر نیست به ملت سوریه که از این حزب حمایت کرده و آن را در آغوش گرفتند، پشت کند.
با افزایش روزافزون بحران سوریه این سوال جدی مطرح شده که آیا ایران آماده است تا اندک اندک دست از حمایت از نظام بشار اسد بردارد و خود را برای احتمال دوم که سقوط این نظام است، آماده کند؟
هنوز هیچ پاسخی برای این سوال مهم پیدا نشده و گمان می‌رود که سیاست ایران در قبال سوریه فعلا دچار بحرانی عمیق است؛ اما هر چه هست نباید فراموش کرد که حزب‌الله لبنان هم‌پیمان اصلی ایران در منطقه و چه بسا جهان است و بازوی افتخارآفرین تهران در منطقه به حساب می‌آید، پس حتی اگر ایران مجبور شود پشت نظام اسد را خالی کند؛ هرگز نمی‌تواند این حرکت را بدون برنامه‌ریزی برای ادامه حمایت از حزب‌الله و هم‌پیمانی با آن انجام دهد.
در سایه سیاست‌ها و اختلاف‌های پیچیده میان مسکو و واشنگتن و سردرگمی ایران در قبال بحران سوریه و آینده حزب‌الله و حماس و همچنین حضور اسراییل در منطقه؛ خاورمیانه آبستن حوادث بزرگی در سال جدید خواهد بود.
منبع: روزنامه النهار لبنان
* سرکیس نعوم، تحلیلگر برجسته و مطرح لبنانی است. وی سرمقاله‌های روزنامه معروف النهار لبنان با 75 سال سابقه انتشار را می‌نویسد. در سبک روزنامه‌نگاری لبنانی‌ها، آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد، ارتباط با محافل قدرت و نفوذ در میان آنهاست تا اطلاعات دست اولی از این طریق منتشر شود. بدین ترتیب هر کدام از تحلیلگران برجسته لبنانی که با توجه به آزادی مطلق مطبوعات در این کشور، نمونه‌ای منحصر به فرد در خاورمیانه به حساب می‌آید؛ با توجه به میزان ارتباطات خود، سعی دارد اطلاعات جمع‌آوری شده را کنار هم قرار داده و تصویری از پشت پرده حوادث را به مخاطب نشان دهد. معروف است که سرکیس نعوم، ارتباط بسیار نزدیکی با محافل قدرت در آمریکا دارد. وی هر سال یک ماه کامل را به آمریکا سفر می‌کند و در بازگشت سلسله مقالاتی را به شکل روزانه در النهار منتشر می‌کند که در آنها اطلاعات خود از سیاست‌های منطقه‌ای و جهانی آمریکا را در اختیار خوانندگان خود قرار می‌دهد. ایران در زمان ریاست جمهوری محمد خاتمی تلاش کرد تا با دو دعوت رسمی از سرکیس نعوم برای سفر به تهران به وی نزدیک شود؛ اما نعوم در بازگشت، هر دو سفر خود به ایران را کاملا ناکام توصیف کرد.
در پی افزایش تنش و درگیری لفظی میان ایالات متحده و ایران بر سر تنگه هرمز، آمریکا دولت ایران را به داشتن “رفتار غیرمنطقی” متهم کرده است.
به گزارش بی‌بی‌سی، ویکتوریا نولاند، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز پنجشنبه با اشاره به تهدید برخی مقامات ایرانی به بستن تنگه هرمز در صورت تحریم صادرات نفت این کشور گفت: “به تازگی شاهد رفتار غیرمنطقی زیادی از ایران بوده ایم.”
خانم نولاند که در در واشنگتن صحبت می کرد، تهدید ایران را نشانه موفق بودن تحریم های بین المللی اعمال شده علیه این کشور دانست.
خانم نولاند گفت: “می توان حدس زد که ایرانی ها به تدریج نیش تحریم های بین المللی را حس می کنند و گزندگی فشارهای بین المللی، به خصوص بر صنعت نفت آنها به گونه ای است که آنها را به سوی رفتارهای افسار گسیخته سوق داده است.”
در پی تهدید محمدرضا رحیمی، معاون اول رئیس جمهوری ایران به مسدود کردن تنگه هرمز در صورت تحریم نفت این کشور، تنش لفظی میان تهران و واشنگتن افزایش یافته است.
سخنان آقای رحیمی که با مانور نیروی دریایی ایران همزمان بود با واکنش آمریکا مواجه شد و ناوگان پنجم نیروی دریایی ایالات متحده اعلام کرد که اجازه نخواهد داد رفت‌وآمد کشتی‌ها در تنگه هرمز مختل شود.
سرتیپ حسین سلامی، جانشین فرماندهی کل سپاه پاسداران نیز در واکنش به این موضع گیری آمریکا گفته است که هرگاه منافع حیاتی جمهوری اسلامی به هر شکلی تهدید شود، ایران تهدید را با تهدید جواب خواهد داد.
آمریکا و اتحادیه اروپا در پی اعمال تحریم های جدید بر صنعت نفت و گاز ایران هستند ولی اختلاف هایی بین بعضی از کشورهای اروپایی بر سر تحریم صادرات نفت خام این کشور به وجود آمده است.
ژاپن و چین نیز با تحریم صادرات نفت ایران مخالف هستند. مخالفان تحریم نفت ایران نگران افزایش بهای این کالا و تاثیر منفی آن بر اقتصاد جهانی هستند.
تنش تبلیغاتی ایران و آمریکا بر سر تنگه هرمز باعث نوسان در بهای نفت خام در بازارهای جهانی شده است. بخش قابل توجهی از نفت صادراتی جهان از تنگه هرمز عبور می کند.
در پایان معاملات روز پنجشنبه در بورس لندن، بهای هر بشکه نفت خام برنت دریای شمال با ۴۵ سنت افزایش به ۱۰۸ دلار و یک سنت رسید.
در نیویورک هم بهای هر بشکه نفت خام سبک آمریکا با ۲۹ سنت افزایش به ۹۹ دلار و ۶۵ سنت در هر بشکه رسید.
روزنامه اسرائیلی هاآرتص روز پنجشنبه گزارش داد که تامیر پاردو، رئیس کنونی موساد، سازمان جاسوسی اسرائیل، همانند سلف خود معتقد است که «ایران اتمی الزاماً خطری برای موجودیت اسرائیل نیست».
به گزارش رادیو فردا، تامیر پاردو این سخنان را سه‌شنبه شب هفته جاری در همایش سالانه سفرای اسرائیل در جهان، در محل وزارت خارجه این کشور در اورشلیم، بیت‌المقدس، بیان کرده است.
از آنجا که این همایش پشت درهای بسته برگزار شد و صدا یا تصویری از مطالب بیان شده در آن در دست نیست، روزنامه هاآرتص سخنان رئیس موساد را به نقل از شهادت سه نفر از سفیران اسرائیلی حاضر در این کنفرانس نقل کرده است.
سفرای یاد شده به هاآرتص گفته‌اند که تامیر پاردو در این سخنرانی اظهار داشت که «اسرائیل از راه‌های بسیار در حال تلاش برای نابودی برنامه اتمی ایران است، اما اگر ایرانی‌ها به بمب اتمی نیز برسند، این الزاما به مفهوم نابودی کشور اسرائیل نیست».
هاآرتص افزود که رئیس موساد این پرسش را مطرح کرد که «مفهوم خطر برای موجودیت اسرائیل چیست؟ آیا ایران تهدیدی برای اسرائیل است؟ آری. ولی هنگامی که می‌گویند بمب هسته‌ای در دست ایران خطری حیاتی است، آیا معنایش این است که کشور اسرائیل باید بار خود را ببندد و خود را تعطیل شده احساس کند؟ من می‌گویم که چنین نیست. بیش از حد از این عبارت «خطر حیاتی» استفاده می‌کنند».
یکی از سه سفیری که از همایش یاد شده سفیران با روزنامه هاآرتص گفت‌وگو کرده گفته است که «مقصود پاردو این بود که ایران هسته‌ای را نباید خطری برای موجودیت اسرائیل محسوب کرد».
سفیران اسرائیلی که نام‌شان در گزارش هاآرتص محرمانه مانده است، افزوده‌اند که آقای پاردو در همین حال نظراتش را به روشنی در زمینه احتمال حمله نظامی اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران مطرح نکرده است.
به نوشته هاآرتص، در ماه‌های اخیر بحث علنی گسترده‌ای در محافل سیاسی و نظامی اسرائیل در زمینه احتمال حمله اسرائیل به ایران مطرح بوده است.
یکی از عواملی که سخنان او واکنش‌های بسیاری در میان دولتمردان و سیاستمداران اسرائیلی به دنبال آورد، مئیر داگان، رئیس پیشین موساد، بود.
آقای داگان در یک سالی که ریاست موساد را به تامیر پاردو سپرده است، سه بار درباره ایران سخن گفته است و هر سه بار، اظهاراتش موجب واکنش‌های شدید مسئولان دولت کنونی علیه او شده و حتی درخواست‌هایی از سوی شماری از وزیران برای محاکمه آقای داگان مطرح شده است.
در همین حال، آقای داگان ماه گذشته در مصاحبه‌ای مشروح با شبکه دوم تلویزیون اسرائیل با تکرار نظرات خود در زمینه مخالفت با حمله نظامی اسرائیل به ایران به دلیل سنگینی عواقب احتمالی آن گفت: «تنها زمانی که کارد به استخوان رسیده باشد یا در حالتی که ایران ابتدا به اسرائیل حمله کرده باشد، اسرائیل باید به حمله متوسل شود.»
آقای داگان در سخنان یک سال اخیر خود بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر، و اهود باراک، وزیر دفاع اسرائیل، را متهم کرده است که می‌خواهند اسرائیل را به سوی حمله به ایران پیش ببرند و موجب «عواقبی هولناک» شوند.
او همچنین تأیید کرده است که علیه این دو مقام اسرائیلی به بالا‌ترین مقام قضایی کشور شکایت کرده است.
بنیامین نتانیاهو از چند سال پیش ایران را، در صورت دستیابی به توانایی هسته‌ای نظامی، «خطری برای موجودیت» کشورش توصیف کرده و حتی در یک سخنرانی در سالگرد گرامی‌داشت قربانیان هولوکاست، محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهور ایران، را با آدولف هیتلر مقایسه کرد.
او گفت که باید با ایران به همان گونه‌ای برخورد شود که جهان می‌بایست در قبال آلمان نازی در سال ۱۹۳۸، یک سال پیش از حمله هیتلر به لهستان و آغاز جنگ جهانی دوم، رفتار می‌کرد.
اما سخنان رئیس موساد در این زمینه که ایران اتمی الزاماً خطری حیاتی برای اسرائیل نیست تازگی ندارد. اهود باراک نیز در آوریل ۲۰۱۰ گفته بود که «ایران در حال حاضر خطر حیاتی محسوب نمی‌شود، اما ممکن است در آینده به چنین چالشی مبدل شود».
در همین حال، وب‌سایت معتبر آمریکایی «دیلی بیست» روز چهارشنبه گزارش داد که اسرائیل و آمریکا «خطوط قرمز»ی را در قبال برنامه هسته‌ای ایران تعیین کرده‌اند، خطوطی که در صورت «عبور ایران از آنها حمله نظامی با هدف بازدارندگی توجیه شود».
به نوشته «دیلی بیست»، پس از سخنرانی ماه گذشته لئون پانه‌تا، وزیر دفاع آمریکا، در اندیشکده «سابان» برای صلح خاورمیانه در واشینگتن که در آن نسبت به عواقب سخت حمله نظامی اسرائیل به ایران هشدار داد، سفیر اسرائیل در آمریکا نامه رسمی اعتراض اسرائیل را به دولت آمریکا ارائه کرده است.
به نوشته «دیلی بیست»، در نتیجه اعتراض رسمی اسرائیل به آمریکا بود که وزیر دفاع آمریکا دو هفته پیش در مصاحبه با شبکه تلویزیونی آمریکایی سی‌بی‌اس گفت که ایران ممکن است در یک سال و حتی کمتر از آن به بمب اتمی برسد و آمریکا به هر اقدام لازم برای جلوگیری از این امر دست خواهد زد.
ایران می‌گوید در رزمایش دریایی تنگه هرمز موشک‌های دوربرد آزمایش خواهد کرد. برخی مقامات ایرانی گفته‌اند هدف این رزمایش تمرین بستن تنگه هرمز است. آمریکا تهدید ایران به بستن تنگه هرمز را نشانه موفق بودن تحریم‌ها می‌داند.
به گزارش دویچه‌وله، محمود موسوی معاون عملیات نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی می‌گوید، در جریان رزمایش موسوم به “رزمایش ولایت ۹۰”، روز شنبه ۱۰ دی‌ماه در تنگه هرمز انواع موشک‌های برد بلند شلیک خواهد شد.
به گفته محمود موسوی سخنگوی رزمایش موسوم به رزمایش “ولایت ۹۰”، در مرحله سوم و مرحله اصلی این رزمایش “موشک‌های برد بلند و برد کوتاه ساحل به دریا، پرتاب موشک‌های سطح به سطح و سطح به هوا توسط یگان‌های شناور، پرتاب اژدر توسط زیر سطح‌هایی نیروی دریایی” انجام خواهد شد.
پیش ازاین مقامات نظامی ایران از حضور دو زیردریایی ایرانی در “رزمایش ولایت ۹۰” خبر داده بودند. این دو زیردریایی مدل “کیلو” ساخت روسیه است. به گفته کارشناسان، زیردریایی‌های کیلو با دستگاه‌های ردیابی مجهز کنونی به‌راحتی قابل شناسایی هستند.
رزمایشی ۱۰ روزه موسوم به «رزمایش ولایت ۹۰» با هدف «تمرین برای بستن تنگه هرمز» از روز ۳ دی‌ماه در آبهای بین‌المللی دریای عمان واقع در شرق تنگه هرمز آغاز شده و همچنان ادامه دارد.
روز سه شنبه ۶ دی، محمدرضا رحیمی، معاون اول رئیس‌جمهور ایران گفته بود، اگر بنا باشد نفت ایران تحریم شود یک قطره نفت از تنگه هرمز عبور نخواهد کرد.
یک روز پس از تهدیدهای محمدرضا رحیمی، حبیب‌الله سیاری، فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی “بستن تنگه هرمز” برای ایران را”مثل آب خوردن” دانست و اعلام کرد: «امروز نیازی به بستن تنگه هرمز نداریم زیرا دریای عمان در کنترل ماست و می‌توانیم عبور و مرور در این دریا را کنترل کنیم.»
مارک تونر معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، تهدید مقام‌های ایرانی در مورد بستن تنگه هرمز را “رجزخوانی” خواند. آقای تونر گفت، اگر ایران بخواهد این تهدید خود را عملی کند، “در آن صورت ایالات متحده بی‌تردید از نقل و انتقال آزاد نفت دفاع خواهد کرد.”
سخنگوی ناوگان پنجم آمریکا که وظیفه تامین امنیت خلیج فارس، دریای سرخ و دریای عربی را برعهده دارد نیز در واکنش به اظهارات مقامات ایرانی گفته بود: «وظیفه ما جلوگیری از هرگونه بی‌ثباتی و ناامنی در آبهای بین‌المللی است و هیچ‌گونه اخلالی در مسیر تنگه هرمز تحمل نخواهد شد.»
ناوگان پنجم آمریکا با بیش از ۳۰ رزمناو، زیردریایی، کشتی‌های امدادی و تدارکاتی و ناوچه‌های گارد ساحلی در منامه، پایتخت بحرین مستقر است.
با بالا گرفتن تنش لفظی بر سر تنگه هرمز، میان آمریکا و ایران روز پنجشنبه ویکتوریا نولاند، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا تهدید برخی مقامات ایرانی به بستن تنگه هرمز را نشانه موفق بودن تحریم های بین المللی علیه ایران دانست.
روزانه در حدود ۵/ ۱۵ میلیون بشکه نفت معادل ۱۷ درصد از مصرف جهانی از تنگه هرمز عبور می‌کند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر