-----------------------------
همه خبرها و ديدگاهاي سانسور شده و پشت فيلتر جمهوري اسلامي مانده را يكجا و بي درد سر در "هستي نيوز" بخوانيد... http://groups.google.com/group/hasti-news/
جورج دبلیو بوش، رییس جمهوری سابق آمریکا در یک جمله ساده و به عنوان یک واقعیت سیاسی گفت: «اگر همراه ما نباشید، پس مخالف ما هستید.» خیلی از ملت ها ممکن است از دیدگاه شما خوششان بیاید و از آن حمایت کنند. برخی دیگر ممکن است دیدگاه خصمانه ای داشته باشند و قدم های خصمانه ای علیه شما بردارند. اما واقعا چقدر مردم آن زمان در پشت سر دیدارهای رسمی، خندیدند و قهقهه زدند. برای خیلی از مردم در اروپا و آمریکا، این که دولت شان بگوید یا با ماهستید یا برعلیه ما، مضحک و مسخره بود. و این که چقدر عوامانه و پیش پا افتاده است.
اما زمانه مضحک تر و مسخره تر از زمان حال که در آن هستیم، نیست. به نظر می رسد حالا دولت های غربی شعار دیگری برای خود دارند. مسئله هنوز این است که برخی دولت ها همراه ما هستند و برخی علیه ما. اما آن هایی که زمانی با ما بودند، حالا علیه ما هستند. آن هایی هم که مخالف ما بودند حالا با ما هستند. از این عجیب تر هم می شود؟
به وقایع روز خاورمیانه و شمال آفریقا نگاهی بیاندازید. سال پیش خیابان های ایران پر از معترضان به نتایج انتخابات ریاست جمهوری بود و جوانانی که خواهان حق رای در آینده خود بودند و رژیمی که بیش از سی سال تلاش کرده بود تا آمریکا و اروپا را به عنوان خصم و دشمن نشان دهد و رژیم با حمایت و گسترش تروریسم در جهان اطراف خود، اهدافش را پیش برده است. اما واکنش غرب به رژیمی که این قدر شکننده شده بود، به چه شکل روی داد؟ هیچ. گفتند این یک مسئله داخلی ایران است و به ما ربطی ندارد. سرشکستگی و این که ما دیگر نیازی به موعظه و خطابه نداریم و کسی را هم به راه راست نمی خواهیم هدایت کنیم.
برای سی سال حسنی مبارک در مصر حکمرانی کرد. مخالفانش را سرکوب می کرد و سابقه حقوق بشری بدی داشت. ولی برای سی سال متحد غرب ماند و به رغم دشواری ها، به پیمان صلح با اسراییل وفادار ماند. البته مبارک مسخره و کله خراب بود. برای این که به محض این که مردم به خیابان ها ریختند تا بیش از اعتراض به انتخابات های دستکاری شده در مصر، ناراحتی و نگرانی و عصیان خود را نشان دهند، دولت های غربی ناگهان به خود آمدند.
باراک اوباما رییس جمهوری آمریکا به سرعت وارد عمل شد و خواستار تسریع در دوران گذار قدرت در مصر شد. مثل این که یک دیپلمات برود و به مبارک بگوید که می تواند نوشته سنگ قبر خود را انتخاب کند. هرقدر اعتراض ها افزایش یافت، بیانیه های آمریکا قدرت بیشتری گرفت. در برخی مقاطع اعتراض های مردمی در مصر، دیوید کامرون نخست وزیر بریتانیا حتی هر چند ساعت یک بار بیانیه می داد و از مبارک می خواست از قدرت کنار برود. ویلیام هیگ وزیر خارجه بریتانیا که در وقت شلوغش و این همه تلاش برای انتقاد از اسراییل، هر وقت زمان پیدا می کرد، بیانیه ای درباره مبارک می داد. شاید آقای مبارک دوست بدی بود اما بیش از آن که علیه ما باشد، با ما همراه بود. وقتی هم که مردم برای سرنگون کردن مبارک وارد عمل شدند، متحدان مبارک هم همین کار را کردند.
شاید اما همین یک مورد بود. شاید دولت اوباما نمی خواست موقعیت را مثل مسئله ایران از دست بدهد. شاید هم موقعیت مصر فرق می کرد و دیپلمات ها تغییر فضا را جور دیگری می دیدند. همه همین بود غیر از اعتراض هایی که در لیبی روی داد.
اگر دنبال یک سیاستمدار بد و خراب و فاسد و مخالف غرب بگردید، هیچ کس بهتر از معمر قذافی پیدا نمی کنید. وقتی که او پول خود را صرف تجهیز و کمک مالی به جنبش آزادیبخش ایرلند و یا بمبگذاری در هواپیمای پان آمریکن بر فراز اسکاتلند می کرد، مشغول گسترش و تبلیغ تنفر از غرب در منطقه بود. این رژیم آن قدر غرب گریز و مخالف دموکراسی بود که وقتی تغییر به این منطقه هم کشیده شد، دیگر هیچ کس نباید خوشحال تر از غرب پیدا می شد. اما تظاهرکنندگان در لیبی هم استقبال متفاوتی از سوی نیروهای نظامی و هم از سوی غرب دیدند.
این مردم با همان حقیقتی روبرو شدند که مردم ایران در زمان اعتراض پس از انتخابات با آن روبرو شدند. دیکتاتوری های واقعی، نگران آزادی مطبوعات و رسانه ها و رعایت حقوق بشر نیستند. نیروهای وابسته به نظام به راحتی مردم را به گلوله و خمپاره می بندند چرا که مطمئن هستند دولتشان تلاش خود را می کند تا ویدئوهای کشتار به شکل زنجیره ای در رسانه های غرب دیده نشود.
این همان روشی است که رژیم های حاکم در ایران و لیبی به آن عمل می کند و هیچ کس هم از آن ابراز تعجب نمی کند. اما واکنش دولت های غربی خیلی شگفت آور بود. به خاطر آن چه در دفتر نخست وزیری بریتانیا و یا در واشینگتن روی می دهد، نیروهای لیبی به خیابان رفته و مردم را هدف کشتار مستقیم قرار دادند؟ دیوید کامرون البته چیزهایی درباره بد بودن حمله به مردم غیرنظامی گفت و خواستار اصلاحات در لیبی شد. اما برای شنیدن فریاد تغییر، باید پای صحبت های معاون سفیر لیبی در سازمان ملل می نشستید که پس از استعفا، از دلایل نیاز به تغییر می گفت.
آمریکا و اروپا زمانی که ایران و لیبی دچار شکاف شد، تصمیم گرفتند کاری به کار آن نداشته باشند. شاید باراک اوباما و دیگر رهبران غربی درگیر مسائل سیاسی سال های ۱۹۶۰ هستند که می گوید چیزی به عنوان دشمن وجود ندارد و دشمن همان دوستی است که هنوز او را ندیده اید. هر چه هم که اهداف واقعی آن ها چه بود، رفتار عمومی آن ها بدون عواقب احتمالی نخواهد بود.
به نظر می رسد مشخص نیست که منشاء تظاهرات هفته های اخیر از کجاست. اما پایان آن به جایی ختم می شود. برخی از رفتارهای مشخص در حال بروز است. با رفتارهای خشن قذافی در لیبی و شروع فصل دیگری از اعدام ها و کشتارها در ایران، نوعی رفتار جدید متولد شده که شاید از قبلی خیلی بدتر باشد. به نظر می رسد برخی ترجیح می دهند برخی دولت های بد در منطقه سرنگون شوند در حالی که رژیم های بدتر در حال قدرت گرفتن هستند. رهبران منطقه چه پیر و چه جوان، از این مسئله درس هایی خواهند گرفت.
رهبران جهان آزاد و دنیای غرب باید یک پیام واحد بفرستند. تمامی مردمی که می خواهند یک دیکتاتوری را سرنگون کنند و دولتی که نماینده واقعی آن ها باشد داشته باشند، می توانند روی کمک ما حساب کنند و ما با آن ها همراه خواهیم بود. قرار هم نیست این مسئله را به دوستان خود شرح دهیم. این مسئله را به وضوح به دشمنان خود هم می گوییم. بیانیه های مقامات رسمی باید رک و صریح باشد. روزهای قدرت قذافی در لیبی و ملاها در ایران به سر آمده است. زمان سرآمده بچه ها، بازی تمام شده است.
هرچه هم اسرائیل می خواهد ناخشنود باشد: نه مصر و نه کشورهای مدیترانه از نظر قانونی نمی توانند مانع شوند که کشتی های جنگی ایران برای اولین بار از سال ۱۹۷۹ از مدیترانه عبور کنند.
ناوچۀ «آلوند» و ناوچۀ تدارکاتیِ «خارک» روز سه شنبه از کانال سوئز گذشتند – این عبور بعد از آن بود که ظاهراٌ چند روز برای گرفتن اجازه تلاش شده بود. به گفتۀ ایران هر دو کشتی به مقصد بندر سوری لاتاکیا حرکت می کنند.
از آنجا که کشتی ها در سرِ راه خود به این بندر از کنار ساحل اسرائیل عبور می کنند سیاستمداران مهم این کشور هفتۀ گذشته هشدار داده بودند. وزیرخارجه اسراییل لیبرمن صحبت از «تحریک» کرد. نخست وزیر بنیامین ناتانیاهو اظهار داشت: «اسرائیل بسیار جدی این حرکت ایران را زیرنظر دارد.» البته وزیر دفاع ایهود باراک روشن ساخت گرچه اسرائیل حرکت کشتی ها را زیرنظر دارد اما قصد ندارد حمله کند.
از نظر اسرائیل دادن اجازۀ عبور اولین آزمایش رهبری جدید مصر بود. احتمالاً هم اورشیلم و هم واشینگتن هر تلاشی کردند تا مانع حرکت کشتی ها شوند. در دوران رئیس جمهور سابق مبارک هیچگاه یک کشتی جنگی ایرانی اجازۀ عبور از سوئز نیافته بود. اما این کار از نظر قانونی مانع نداشته است. قرارداد قسطنطنیه از سال ۱۸۸۸ برای همۀ کشورها و کشتی ها حق عبور قائل است – چه در زمان صلح و چه در زمان جنگ. مصر وقتی کانال را در سال ۱۹۵۸ ملی کرد قرارداد را به رسمیت شناخت.
با این وجود وزارت دفاع (مصر) در عمل حق دادن اجازۀ عبور کشتی های جنگی را برای خود محفوظ داشت. این نکته را که اکنون قاهره مخالفت نکرده می توان مثبت هم ارزیابی کرد.
مارکوس کایم کارشناس سیاست امنیتی مؤسسۀ علم و سیاست در برلین می گوید: «اگر اسرائیل می خواهد که مصر به تعهدات بین المللی خود پای بند باشد قراردادهای سوئز هم مشمول این تعهدات می شود.»
در مدیترانه هم ناوچۀ ایرانی و ناوچۀ تدارکاتی اجازۀ حرکت دارند. در هر حال این نکته برای محدودۀ خارج از منطقۀ دوازده مایلی صادق است که کشورهای ساحلی به عنوان آب های سرزمینی می توانند نسبت به آن ادعا کنند. در داخل این منطقه، به اصطلاح آب های ساحلی، قرارداد حقوق دریایی سازمان ملل به کشتی های جنگی حق عبور مسالمت آمیز می دهد.
آلکساندر پِرُسِل کارشناس حقوق دریایی در دانشگاه ترییِر توضیح می دهد: «مسالمت آمیز یعنی کشتی حین عبور سلاح های خود را به کار نبرد یا با آنها تهدید نکند.»
احتمال حمل سلاح – حتی اگر برای حزب الله باشد – این حق را نمی دهد که کشتی را متوقف یا بازرسی کنند. گرچه اسرائیل قراداد حقوق دریایی را امضا نکرده اما علی الاصول می گذارد کشتی های جنگی (متحدان) از آب هایش عبور کنند. پِرُسِل می گوید:«ناوچۀ ایرانی می تواند هرچه بخواهد به ساحل اسرائیل نزدیک شود. اسرائیل تنها در صورتی می تواند حمله کند که دلایل مشخصی داشته باشد که ایرانی ها می خواهند زور به کار ببرند.» البته احتمالاٌ ایران نمی گذارد کار به اینجا برسد. یک افسر اسرائیلی روز دوشنبه هشدار داد ناو می تواند در صورت «وجود نشانه های مثبت برای اِعمال زور فوری غرق شود.»
سرمقاله: سال ۲۰۱۱ میلادی که آغاز شد بخش هایی از جهان شاهد تحولات شگرفی بود که بسیاری از آنها ریشه در زمان های دورتری داشت اما نمود بیرونی اش مصادف با سال جدید میلادی شد. خیزش اعراب یکی پس از دیگری در هفته های گذشته سبب تغییر و تحولات با اهمیتی در منطقه خاورمیانه و شمال افریقا شده است. تحولاتی که تاثیرات استراتژیکی در منطقه و جهان ایجاد کرده است.
پرداختن به تغییرات و تبعات آنها در معادلات منطقه ای و جهانی خود مبحث بسیار مبسوطی است که نیازمند بررسی های کارشناسانه و پژوهش های علمی است که باید در جای خود به آنها پرداخته شود. تحولات مدنی و اجتماعی که در دوره اخیر از تونس آغاز شد و به مصر و یمن و بحرین و الجزایر و مراکش و لیبی و … نیز سرایت کرد در برخی کشورها به تغییرات سیاسی حکومت انجامید و در برخی دیگر همچنان در پروسه چالش بین تغییرخواهان با قدرت های مستقر برای تحمیل تغییرات است.
وجه مشترک همه این کشورها استقرار حکومت های بسته و غیر منعطف و عدم جابجایی طولانی مدت نخبگان و یا عدم وجود مکانیزم های این چرخش در سیستم سیاسی مستقر بوده و هست. حکومت هایی که علی رغم داشتن پشتیبانی غرب در بسیاری موارد از حداقل معیارهای دموکراتیک محروم بودند. گاه به بهانه جلوگیری از استقرار افراط گرایی مذهبی و گاه به بهانه خودکامگی حاکمان موجود.
با این وجود شاید کمتر کسی قادر به پیش بینی خیزش اخیر اعراب علیه حکومت های غیر دموکراتیک مستقر بود. در خوش بینانه ترین حالت از ماه ها پیش نشانه هایی از جنب و جوش هایی در بدنه جوان جامعه مصر دیده می شد که هرگز چنین سرعتی در به ثمر رسیدنش قابل تصور نبود. اما در دیگر کشورها بسیاری از نخبگان نه جامعه را آماده تغییرات می دانند و نه گروه های مخالف را منسجم و جایگزینی برای وضع موجود.
با این حال امواج خیزش اخیر در کشورهای منطقه همچنان نمودهای بیرونی خود را بروز می دهند و قابل پیش بینی نیست که این موج برخواسته شده تا کجا و چه کشورهایی را دربر خواهد گرفت. جدا از اینکه کشورهای درگیر تا چه حد با هم شباهت یا تفاوت های ماهوی دارند در تحولات اخیر اهمیت و تاثیر گذاری اینترنت و ابزارهای رسانه های جدید غیر قابل انکار بود. همانگونه که در خیزش ملت ایران در سال ۲۰۰۹ و در پی انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری ایرانیان اهمیت استفاده از اینترنت و ابزارهای رسانه های جدید در تاثیرگذاری و جهت دهی به اعتراضات را به جهانیان نشان دادند.
رسانه های جدید در تجربه ایران دو نقش مهم «اطلاع رسانی» و «شبکه سازی» را به خوبی ایفا کردند و پس از گذشت نزدیک به دو سال از آن واقعه علی رغم همه سرکوب ها و فشارها و محدودیت ها به حیات خود ادامه داده اند.
از همین نظر تجربه تحولات اخیر در خاورمیانه و شمال افریقا با تجربه ایران پیوندهایی خورده است. همین پیوند عملا بار دیگر نام ایران را در کنار موارد اخیر زنده نگاه داشته است. حتی به نوعی فرصتی دوباره به تغییرخواهان ایرانی داده است تاخود را وارد فاز جدیدی از تلاش های چندین ساله در این راه بکنند.
به دلیل همین اهمیت گزارش ویژه این شماره مجله «ایران در جهان» را به بررسی هر چند مختصر موضوع نقش رسانه های جدید در تحولات اخیر منطقه اختصاص داده ایم. مجموعه مطالب دیگری نیز در رابطه با تغییرات منطقه ای در شماره جدید از رسانه های معتبر دنیا برای شما به فارسی برگردانده شده است تا برداشت جامع تری از تحولات روی داده با توجه به نگرش های موجود در اختیار مخاطبان نشریه قرار گیرد. شتاب تحولات به قدری بالا است که در بسیاری مواقع از آن عقب می افتیم با این حال تلاش همکاران در «ایران در جهان» پوشش همه جانبه تر تحولات مرتبط با ایران است. با این امید که تلاش ما قدمی در راه «آگاه سازی» بیشتر فارسی زبانان گرامی باشد.
* روزبه میرابراهیمی
نسخه چاپی و دیجیتال مجله را می توانید در لینک زیر تهیه کنید:
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر